Opracował : Stanisław Żurek
Materiały znajdą się w książce nad którą obecnie pracuje.
Autor prosi o uzupełnienie i uwagi.
Rok 1939
(od 1 września do 31 grudnia)1 września > we wsi Smerdyń pow. Łuck, miejscowi Ukraińcy zamordowali bestialsko nauczyciela polskiego lat 30, jego brata lat 15 oraz Ukraińca, który u nich gościł.
3 września > we wsi Kniahininek pow. Łuck Ukraińcy bestialsko zamordowali 7 ułanów WP śpiących w stodole.
10 września > Ukraińcy rozpoczęli rebelię w rejonie Mikołajowa nad Dniestrem. Uzbrojeni zarówno w broń palną, jak też w siekiery, widły, kosy, bagnety, noże itp., opanowali 10 wsi wprowadzając „władzę ukraińską”. Ich bandy mordowały zarówno polską ludność cywilną, jak też i pojedynczych żołnierzy polskich. Wojsko Polskie zlikwidowało ten bunt 14 września, ale zamieszki i zabójstwa w tym rejonie miały miejsce do końca września. Prawdopodobnie jakiś lokalny przywódca OUN znając przygotowany plan Abwery i OUN wzniecenia „ukraińskiego powstania” na tyłach frontu polsko-niemieckiego nie wiedział, że Niemcy po podpisaniu paktu Ribbentrop – Mołotow z tego planu wycofały się.
11 września > bojówki OUN rozbrajają żołnierzy WP w okolicy Stryja, dochodzi do walk.
Nocą z 11 na 12 września > we wsiach Stawyżany i Oborczyn (Małopolska Wschodnia) bojówki OUN rozbroiły i wymordowały około 500 polskich żołnierzy. Dowódcą jednej z bojówek był były oficer petlurowski Lew Szańkowśkij, późniejszy ukraiński „historyk”.
12 września >
· we wsi Smerdyń pow. Łuck, uzbrojona grupa Ukraińców zamordowała w pobliskim
lesie 22 Polaków, w tym:
- małżeństwo staruszków w wieku po ok. 80 lat,
- 5 chłopców w wieku 10 – 14 lat,
- 4 dzieci w wielu przedszkolnym,
- 9 kobiet w wieku 20 – 35 lat,
- 2 dziewczynki w wieku 11 – 13 lat, które przed śmiercią były zbiorowo zgwałcone;
· bojówki OUN zaatakowały dworzec kolejowy w Stryju, (wkrótce po nalotach i
bombardowaniach dokonanych przez samoloty niemieckie) oraz rozgrabiły mienie
wojskowe w Drohobyczu.
W nocy z 11 na 12 lub z 12 na 13 września > w miasteczku Rozdół pow. Żydaczów Ukraińcy zamordowali 45-letniego Polaka, inż. agronoma; los jego rodziny jest nieznany.
13 września >
* we wsi Drohowyja uzbrojeni Ukraińcy zamordowali kilku oficerów polskich
* we wsi Krupsko pow. Żydaczów miejscowi bojówkarze ukraińscy napadli na drodze na uciekającą rodzinę polską zarządcy majątku ziemskiego i ją zamordowali (rodziców i dzieci)
* we wsi Mikołajów koło Żydaczowa cały dzień trwały walki bojówek OUN z grupami żołnierzy Wojska Polskiego
* w mieście Rozdół pow. Żydaczów bojówkarze OUN opanowali miasteczko i zamordowali 10 Polaków: 6 policjantów i 4 urzędników państwowych
13 i 14 września > w Synowódzku bojówki OUN oraz okoliczni Ukraińcy napadają na pociąg oraz dokonują wielu akcji przeciwko Polakom. Napady mają miejsce także w: Podhorcach, Truskawcu, Mraźnicy, Borysławiu, Uryczu koło Borysławia, Żukotynie koło Turki.
14 września > we wsi Buszkowice pow. Przemyśl miejscowi Ukraińcy zamordowali 5 żołnierzy polskich, których zwłoki zakopali obok wodnego młyna.
Nocą z 14 na 15 września > w kolonii Helenówka pow. Łuck, ukraińscy chłopi utopili Polaka w rzece Styr, a następnie obrabowali jego gospodarstwo.
15 września >
* we wsi Jasienica koło Borysławia Ukraińcy spalili stodołę ze śpiącymi żołnierzami polskimi. W rewanżu wojsko polskie rozstrzelało kilku Ukraińców i spaliło im domy
* we wsi Klusk, gm. Turzysk, pow. Kowel, miejscowi Ukraińcy zamordowali 9 Polaków stosując tortury, a następnie ciała ich zakopali w radowickim lesie
* w rejonie wsi Majdan pow. Drohobycz bojówka OUN zamordowała 6 Polaków z Borysławskiego Oddziału Obrony Narodowej
* we wsi Żydatycze koło Mikołajowa (Małopolska Wschodnia) uzbrojeni Ukraińcy, w tym bojówki OUN, zaatakowali z zasadzki kompanię policyjną zabijając 12 policjantów i 31 ciężko raniąc. Kompania podjęła walkę, w wyniku której Ukraińcy wycofali się tracąc 15 zabitych, a rannych zabierając ze sobą
* wystąpienia Ukraińców przeciwko Polakom na terenie Małopolski Wschodniej odnotowano we wsiach: Drohobycz, Borysław, Sambor, Modrycz, Dobrohostów, Dolina, Bolechów i Kałusz. Liczba ofiar polskich nie jest znana
Od 13 do 16 września > w miasteczku Rozdół pow. Żydaczów około tysiąca ukraińskich chłopów z okolicznych wsi oraz z Rozdołu uzbrojonych w broń palną, siekiery, kosy, bagnety, kołki itp. opanowało miasteczko, ograbiło Polaków i dokonał kilku mordów; 16 września oddział żandarmerii i policji państwowej z Żydaczowa przywrócił porządek.
Nocą z 15 na 16 września > we wsi Żuków pow. Brzeżany, bojówka OUN wymordowała 4-osobową rodzinę polską i spaliła jej zagrodę.
Około połowy września > na drodze z Koniuch do Brzeżan (woj. tarnopolskie) Ukraińcy zatrzymali 4 Polaków, uciekinierów z Polski centralnej, ograbili ich i zamordowali. Wśród ofiar był burmistrz miasta Jasło.
W tym też czasie ci sami oprawcy zamordowali 3 Polaków mieszkających w Koniuchach oraz Żyda z 3 córkami.
W połowie września >
* we wsi Drysznów pow. Brzeżany Ukraińcy zamordowali Polaka, sołtysa tej wsi: sierpniu 1943 roku z ich rąk zginie jego 19-letni syn
* we wsi Wólka Kotowska pow. Łuck Ukraińcy zaatakowali patrol ułanów WP i zastrzelili 1 żołnierza
16 września >
* we wsi Winnik koło Lwowa bojówka OUN zaatakowała polskich policjantów, którzy zdołali obronić się
* we wsiach: Tatarów, Worochta i Żabie miejscowi Huculi obstawili przejścia dróg do granicy i zabarykadowali
Nocą z 16 na 17 września > Ukraińcy ze wsi Smerdyń pow. Łuck napadli na sąsiednią polską osadę Młynek, zamieszkałą głównie przez emerytów górników ze Śląska i wymordowali wszystkich mieszkańców, łącznie około 50 Polaków. Wśród ofiar były dzieci, wnuki osadników, przybyłe na wakacje ze Śląska.
17 września 1939 > agresja ZSRR na Polskę.
17 września >
* we wsi Bartatów pow. Gródek Jagielloński, ukraińskie bojówki zamordowały 3 miejscowych Polaków a 1 ciężko ranili oraz zatrzymywali uciekinierów i gromadzili w stodole. Wieczorem wszystkich zamordowali, a ciała ofiar spalili w stodole – ponad 50 osób. Łącznie ofiarą ich padło ponad 53 Polaków
* we wsi Dryszczów, pow. Brzeżany, bojówka OUN rozbroiła dwie drużyny żołnierzy WP, którzy od strony Złoczowa szukali przejścia przez wieś Koniuchy do granicy, a następnie wszystkich wymordowała w pobliskim lesie, około 20 żołnierzy
* we wsi Jasienica Solna pow. Drohobycz, bojówkarze OUN otoczyli odpoczywających w stodole 15 żołnierzy WP, zamknęli wrota i podpalili – żołnierze spłonęli żywcem
* w lasach Nadleśnictwa Karpiłówka pow. Sarny banda chłopów ukraińskich napadła na gajówkę:
- postrzelonego gajowego przywiązali do ławy i przerżnęli w poprzek brzucha
- jego żonę zbiorowo zgwałcili i zamordowali
- podpalili gajówkę i w ogień wrzucili ich trójkę małych dzieci
* we wsi Kisorycze pow. Sarny Ukraińcy wydali Sowietom Polaka – gajowego, który został rozstrzelany: milicja ukraińska rabowała mienie i aresztowała Polaków
* we wsi Koniuchy, pow. Brzeżany policjanci odparli napad Ukraińców na posterunek
* we wsi Majdan pow. Drohobycz miejscowi bojówkarze OUN, którymi dowodził Stepan Hubysz, rozbroili i zamordowali 20 żołnierzy WP idących do granicy
* we wsi Mikuliczyn pow. Nadwórna miejscowi bojówkarze OUN zamordowali 15 żołnierzy WP
* w miasteczku Ostróg nad Horyniem, pow. Zdołbunów, miejscowi Ukraińcy i Żydzi z własnej inicjatywy aresztowali żołnierzy WP; przy ich współpracy NKWD aresztowało Polaków: burmistrza, sędziego, komendanta policji i innych
* w miasteczku Rożyszcze, pow. Łuck, grasowała bojówka ukraińska zabijając 4 Polaków, w tym nauczyciela oraz byłego legionistę
* we wsi Słobódka Strusowska, pow. Trembowla, bojówka OUN zamordowała 2 Polaków: 64-letniego prezesa Koła Szlachty Zagrodowej oraz 25-letniego chłopca
* w miasteczku Stepań pow. Kostopol uzbrojeni Ukraińcy oraz kilku Żydów brutalnie aresztowało kilkudziesięciu Polaków pełniących różne funkcje w Stepaniu oraz uciekinierów z Polski centralnej i zamknęli ich w opanowanym posterunku, po czym sterroryzowali miasteczko; wcześniej rozbroili posterunek raniąc dwóch policjantów, pozostali uciekli
* w osadzie wojskowej Szyły pow. Krzemieniec miejscowi chłopi ukraińscy zamordowali 1 Polkę i zrabowali całe jej mienie
* we wsi Tajkury, pow. Zdolbunów, miejscowi chłopi ukraińscy zaprowadzili do lasu na sznurkach zastępcę komendanta posterunku Policji Państwowej, wraz z żoną i córką, gdzie kazali policjantowi wykopać dół, w którym żywcem go pogrzebali. Żonie, Ukraińce, darowali życie, los córki jest nieznany
* we wsi Taurów, pow. Brzeżany, bojówka OUN rozbroiła i wymordowała 20-osobowy oddział żołnierzy WP podążający do granicy z Rumunią, a wieziony przez nich na 12 wozach sprzęt wojskowy został zrabowany, razem z końmi
* we wsiach: Zborów oraz Ułazów, pow. Lubaczów, doszło do pojedynczych zabójstw Polaków dokonanych przez Ukraińców
* we wsi Żuków, pow. Brzeżany, bojówka OUN zamordowała 8 żołnierzy WP śpiących w stodole
Po 17 września >
* we wsi Cewelina pow. Horochów miejscowi Ukraińcy mordowali polską ludność, w tym zabili 1 kobietę
* przy trakcie Luboml – Ostrówki – Huszcza miejscowi Ukraińcy zamordowali kilkunastu Polaków, z rodzin ewakuowanych z Tczewa, którzy powracali furmankami do Polski centralnej
* w jednej z osad wojskowych w pow. Krzemieniec Ukraińcy wymordowali 9 Polaków
* w miasteczku Stepań pow. Kostopol uzbrojeni Ukraińcy i kilku Żydów brutalnie aresztowali kilkudziesięciu Polaków
* w osadzie wojskowej Sztuń pow. Luboml Ukraińcy aresztowali i odstawili do więzienia w Kowlu 7 osadników polskich. Do czasu deportacji w lutym 1940 r. rabowali Polakom inwentarz żywy i martwy
* w miasteczku Tuczyn pow. Równe Ukraińcy korzystając z dnia „swobody” danego przez władze sowieckie dla porachunków z Polakami, zabili posterunkowego oraz pobili kilkunastu Polaków
* do wsi Witonież, pow. Łuck, dotarł oddział szkolnej kompanii podchorążych i ślad po nim zaginął. Zapewne został wymordowany a ciała gdzieś zakopane
17 lub 18 września > we wsi Koniuchy uzbrojeni Ukraińcy ostrzelali oddział WP idący do granicy, zabijając 2 żołnierzy. Oddział chcieli rozbroić, ale jeden z żołnierzy rzucił w nich granat, co spowodowało ich ucieczkę, a oddział pomaszerował dalej.
Nocą z 17 na 18 września >
* we wsiach Bóbrka, Biłka Szlachecka, Żydatycze, Stare Sioło (Małopolska Wschodnia) oraz w wielu okolicznych mają miejsce liczne napady, rabunki, palenie zagród oraz zabójstwa Polaków dokonywane zarówno przez bojówki OUN jak i okolicznych chłopów ukraińskich uzbrojonych w różne narzędzia: siekiery, kosy, widły, noże, łańcuchy, bagnety. Liczba ofiar nie została określona
* we wsi Buków pow. Podhajce Ukraińcy wymordowali 10 Polaków
* w miejscowości Sasów, pow. Złoczów, Ukraińcy zatrzymali 24 polskich żołnierzy i policjantów, przekazali ich wkraczającym żołnierzom Armii Czerwonej, którzy Polaków rozstrzelali
* we wsi Sławenczyn, pow. Podhajce, bojówka OUN ograbiła i spaliła zagrody polskie mordując 50 Polaków, w tym całe rodziny. Wśród nich była rodzina nauczycieli z 7-letnią córką. Inną nauczycielkę zakłuli widłami. Zginął też jeden Ukrainiec za to, że chciał ukryć Polaka
17 i 18 września >
* w mieście Łuck (Wołyń) bandy Ukraińców i samorzutna „milicja ukraińska” napadają na żołnierzy WP oraz uciekinierów, których rozbrajano, ograbiano i zabijano
* w majątku Romanówka, gm. Szczurzyn, pow. Łuck 17 września chłopi ukraińscy ze wsi Nemir i Tychotyn (gm. Szczurzyn), uzbrojeni i podpici, z czerwonymi opaskami, zażądali złożenia broni przez oddział WP. Po odmowie w dniu 18 września zaatakowali polski oddział. Po kilkugodzinnej walce, gdy pojawił się oddział sowiecki, Polacy złożyli broń. Ukraińcy pozdzierali z żołnierzy mundury, powiązali i wraz z rannymi – razem około 50 żołnierzy - załadowali na kilka dużych wozów drabiniastych. Kłując bagnetami leżących na wozach, zawieźli ich nad przepływającą w pobliżu rzekę Stochód i tam potopili
* w okolicach miejscowości Turka nad rzeką Stryj bojówki OUN dokonują licznych ataków na żołnierzy polskich idących w kierunku granicy
18 września >
* we wsi Borysław pow. Drohobycz Ukraińcy rozbroili i rozstrzelali 5 polskich żołnierzy
* w miasteczku Brzeżany Ukraińcy spalili kilka polskich zagród oraz w okolicy miasteczka zamordowali 4 polskich żołnierzy
* we wsi Busk koło Lwowa w walce z bojówką OUN żołnierze WP ponoszą nie określone dokładnie straty
* we wsi Dołha Wojniłowska - Ziemianka pow. Kałusz miejscowi bojówkarze OUN zamordowali 2 żołnierzy WP
* we wsi Gaik, pow. Brzeżany, bojówka OUN zamordowała 7 Polaków, w tym gajowego z żoną i synem
* w kolonii Kołodne należącej do wsi Monasterzyska, pow. Buczacz, około godziny 22,oo kilkunastoosobowa bojówka OUN napadła na zagrody polskie. W zagrodzie Wojtyłów zamordowali 4 Polaków: 56-letnia Maria otrzymała 7 postrzałów z karabinu oraz 8 ran kłutych bagnetem i zmarła po 12 godzinach, 25-letnia synowa Stanisława otrzymała postrzał z karabinu w głowę a jej 13-miesięcznemu synowi Ukraińcy rozpruli bagnetem brzuch; zginął też około 50-letni sąsiad Wojtyłów o nazwisku Zalewa. Ciężko ranni zostali: córka Stanisławy, lat 7 (rana postrzałowa klatki piersiowej i nogi) oraz syn, lat 5 (dwie rany postrzałowe w brzuch i jedna w nogę). Pozostali mieszkańcy zdołali uciec i ukryć się. Ukraińcy ograbili wszystkie zagrody Polaków i spalili;
* w lasach koło Łopszyna, pow. Brzeżany, w zasadzkę bojówek ukraińskich wpadło 150 polskich policjantów, którzy zostali wymordowani. Ukraińcy chodzili potem w ich mundurach i butach
* we wsi Malin pow. Dubno Ukraińcy zamordowali 1 Polaka, byłego komendanta posterunku policji
* we wsi Narajów, pow. Brzeżany, po 4 godzinach walki polscy policjanci obronili posterunek zaatakowany przez ukraińskie bojówki
* we wsi Plaucza Mała, pow. Brzeżany bojówka OUN uprowadziła 17 Polaków i 3 Żydów dokonując nad nimi „rozprawy sądowej” połączonej z torturami. Tortur nie przeżyło 14 Polaków i 1 Żyd
* we wsi Zapust Lwowski, pow. Brzezany, Ukraińcy zamordowali 6 żołnierzy WP
* we wsi Żuków, pow. Brzeżany, Ukrainiec, kowal, podając wodę spragnionemu żołnierzowi polskiemu chwycił za jego odstawiony karabin i zastrzelił go
* w miejscowościach: kolonia Koleśnia, furor Czternasta, Majdan Koźliński, Andrzejówka (gmina Aleksandria), pow. Równe, uzbrojeni Ukraińcy z kol. Natalia (gmina Aleksandria) objeżdżają polskie domy z zamiarem mordowania Polaków. Ich delegacja pojechała do władz sowieckich w Tuczynie o zgodę „rizaty lachiw”, „rizaty taj pałyty”. Zgody chyba nie uzyskali, bo rzezi nie było. Gospodarstwa polskie zostały ograbione, miały miejsce pobicia Polaków
* kolumna marszowa z taborami idąca z Ośrodka Zapasowego 13 Dywizji Piechoty w Równem w kierunku Włodzimierza Wołyńskiego została zaatakowana we wsiach Malin i Długoszyje pow. Dubno przez uzbrojonych dywersantów ukraińskich. Straty nie są znane
* we wsi Schodnica pow. Drohobycz, bojówkarze OUN rozbrajali grupki żołnierzy WP idących do Rumunii, zamykali w drewnianym baraku, oblali benzyną i podpalili – żywcem spłonęło 50 żołnierzy
* we wsi Szack pow. Luboml Ukraińcy zamordowali 4 Polaków: nadleśniczego oraz leśniczego z żoną i córką
Nocą z 18 na 19 września >
* koło wsi Berestowice pow. Horochów w starciu z bojówką ukraińską zginął porucznik WP oraz dwóch szeregowych, rannym został major WP
* we wsi Horożanka, pow. Podhajce, bojówka OUN napadła na 5-osobową polską rodzinę nauczycieli, która schroniła się w piwnicy. Ukraińcy przynieśli słomę, oblali naftą i podpalili. W płomieniach zginęło małżeństwo nauczycieli, ich dziecko i rodzice nauczyciela
* we wsi Jakubowce, pow. Brzeżany, bojówka OUN używając kos, siekier, wideł i noży wymordowała 5 rodzin polskich liczących 21 osób, ograbiła ich gospodarstwa i spaliła
* we wsi Leszczańce, pow. Buczacz, Ukraińcy po torturach zamordowali 2 Polaków. Żonę i córkę jednego z nich pobili kołkami i myśleli, że one nie żyją. Potem dwaj starzy Rusini odwieźli je do szpitala i ocalały. Odratowano w szpitalu także inną Polkę, z raną ciętą kosą w głowę. Uratował się też ciężko poraniony Polak;
* we wsi Litwinów, pow. Podhajce, miejscowa bojówka OUN zamordowała 41 Polaków i spaliła 15 zagród. Przez kilka godzin bili i kłuli nożami Helenę Lityńską, działaczkę katolicką, fundatorkę kościoła. Okaleczoną wypędzili z jej domu i zabronili powrotu;
* we wsi Potutory koło Brzeżan w zasadzce na kolumnę samochodów jadących do granicy bojówka OUN zabiła 32 Polaków a 50 zostało rannych
* we wsi Trościaniec, pow. Brzeżany, Ukraińcy zamordowali 17 Polaków (w tym nauczyciela), oraz ograbili ich domy;
* we wsi Szumlany , pow. Podhajce, miejscowi Ukraińcy z inicjatywy OUN, używając siekier, wideł, kołków oraz paląc żywcem, wymordowali 46 Polaków, w tym całe rodziny (m.in. rodziców dyrektora szkoły, 5-sobową rodzinę z 2-letnim dzieckiem spalili żywcem). Sprofanowany został kościół katolicki. Masakrę przerwało wejście Armii Czerwonej;
18 lub 19 września > we wsi Podzamcze pow. Dubno została zaatakowana przez dywersantów ukraińskich 4 kompania Baonu KOP Dederkały z Pułku KOP Równe maszerująca z Poczajowa pow. Krzemieniec do Brodów woj. tarnopolskie, za co żołnierze spalili wieś.
18 lub 19 września > nadleśnictwo Turza Mała we wsi Oblicki pod Doliną. O tych dniach pisał Rajmund Scholz w książce „Wojny – lasy – ludzie” (Olsztyn 1984, s. 170 – 171): Dostaliśmy z Bolechowa informację, że dwóch leśniczych już tam pochowano, a nadleśniczy Śladek rozpuścił uczniów swojej szkoły do domów, a sam – choć w mieście – nie jest pewny życia. (W parę dni po tej wiadomości nacjonaliści ukraińscy zamordowali okrutnie oboje państwa Śladków i ich dwoje dzieci. To samo spotkało nadleśniczego Wisza z Polanicy i jego rodzinę. Leśniczego Skóreckiego oblegano dwie doby po czym całą rodzinę wymordowano).
17 - 19 września >
* we Włodzimierzu Wołyńskim 17 września żołnierze ukraińscy w dwóch batalionach WP oświadczyli, że nie będą walczyć przeciwko bolszewikom, wobec czego zdemobilizowano ich 18 i 19 września; część zdezerterowała z bronią w ręku zasilając ukraińskie bandy mordujące w okolicy uciekinierów cywilnych, osadników wojskowych, żołnierzy WP i innych Polaków; bandy te grabiły polskie mienie, podpalały osiedla polskie;
* we wsi Kołki, pow. Łuck, miejscowi Ukraińcy wymordowali polskich policjantów.
19 września >
* we wsi Dachnów pow. Lubaczów, Niemcy rozstrzelali Polaka po donosie sąsiada Ukraińca o nazwisku Pekara, za rzekome posiadanie broni
* we wsi Hinowice, pow. Brzeżany, bojówkarze OUN zamordowali 3 żołnierzy WP, w tym kapitana rezerwy Piotra Bereziuka
* we wsi Kotów, pow. Brzeżany, Ukraińcy zamordowali księdza Jana Gacha
* we wsi Kozowa, pow. Brzeżany, miejscowi Ukraińcy zamordowali 6 Polaków, w tym 2 braci zarąbali siekierami
* we wsi Kozówka, pow. Brzeżany, bojówkarze OUN zamordowali 2 Polaków (kobietę i mężczyznę)
* we wsi Krasne koło Lwowa żołnierze WP toczą walkę w bojówką OUN, straty nie są znane
* w kolonii Krzywieckiej , pow. Brzezany, Ukraincy z Kozowej zamordowali 8 Polaków:: rodzinę 5-osobową, jednego mężczyznę spalili żywcem w stodole, jednemu mężczyźnie podcięli kosą gardło, jednego mężczyznę zastrzelili, gdyż próbował uciec
* we wsi Lipowiec pow. Lubaczów Ukraińcy zamordowali 2 Polaków: por. i ppor. WP
* we wsi Mokre pow. Kostopol Ukraińcy doszczętnie obrabowali wszystkie polskie gospodarstwa
* w miasteczku Radziwiłłów pow. Dubno 4 kompania Baonu KOP Dederkały stoczyła walkę z dywersantami ukraińskimi w rejonie dworca kolejowego
* w mieście Równe (Wołyń) tłum Ukraińców bije do utraty życia kilku Polaków, (w tym komendanta Policji Państwowej), wcześniej aresztowanych przez Sowietów i wypuszczonych na plac, gdzie w ciągu godziny pozwolono miejscowej ludności na „zrobienie porządku z aresztowanymi”, a więc na publiczny lincz;
* w miasteczku Stepań pow. Kostopol po walce żołnierze polscy (Baon Karabinów Maszynowych Osowiec WP oraz Baon KOP Berezne) wyparli dywersantów. Podczas przekraczania rzeki Horyń zginęło kilku żołnierzy z Baonu KOP w walce z Ukraińcami ze Stepania. Ukraińcom przewodził związany z ruchem Maksyma Borowcia („Tarasa Bulby”) Kostia Szumlianśkyj („Zalizniak”). Po wkroczeniu Sowietów rozstrzelali oni Polaka na skutek donosu Ukraińców, za rzekome wskazywanie żołnierzom KOP domów, z których strzelali dywersanci;
* w miasteczku Sokól pow. Łuck banda miejscowych Ukraińców rozbroiła żołnierzy KOP i puszczonych wolno ostrzelała. Zabili także Polaka, właściciela restauracji, gdy stanął w obronie innych maltretowanych Polaków. Następnie zabili żołnierza WP;
* w miejscowości Trościaniec (Wołyń) bandy miejscowych Ukraińców atakowały żołnierzy WP, do band przyłączyły się dezerterzy ukraińscy, którzy uciekli poprzedniego dnia z bronią i amunicją ze 135 pułku;
* we wsi Uwsie, pow. Brzeżany, Ukraińcy zamordowali 5 Polaków (3-sobową rodzinę oraz ojca z synem)
Prawdopodobnie 19 września > w miasteczku Tuczyn, pow. Równe, miejscowi Ukraińcy korzystając z „dnia swobody” danego im przez Sowietów zabili posterunkowego oraz pobili urzędników i osadników - było to „dokonanie porachunków z Polakami”.
W dniach 16 – 20 września >
* w rejonie miejscowości Narajów pow. Brzezany, bojówki OUN wyłapały, rozbroiły i wymordowały około 50 żołnierzy polskich
* we wsi Żuków, pow. Brzeżany, w różnych miejscach uzbrojeni Ukraińcy rozbrajali i mordowali żołnierzy WP przedzierających się do granicy rumuńskiej oraz cywilnych uciekinierów, łącznie co najmniej 100 Polaków
W dniach 17 – 20 września >
* w osadzie wojskowej Borowicze, pow. Łuck, podczas trzydniowej anarchii Ukraińcy ze wsi Topólno oraz z innych okolicznych, zabili około 50 żołnierzy WP oraz 8 osadników. We wsi Borowicze ostrzeliwali żołnierzy WP, chwytali i przetrzymywali w szkole razem uciekinierami cywilnymi z Polski centralnej, których po obrabowaniu topili w rzece Styr. Dwóch urzędników z Trościańca po związaniu drutem kolczastym zastrzelili;
* we wsi Byszki pow. Brzeżany, bojówkarze OUN wyłapali, rozbroili i wymordowali około 250 żołnierzy WP oraz kilkanaście osób cywilnych, uciekinierów z Polski centralnej. M. in. Na polu między Byszkami a Potokiem bojówkarze OUN zamordowali 30-osobową grupę polskich żołnierzy z kapelanem wojskowym, który miał przy sobie konsekrowane komunikanty, których nie pozwolono oddać księdzu greckokatolickiemu. W miejscu mordu rośnie dziś dąb, na którym ktoś wyrzeźbił krzyżyk (H. Kormański, Sz. Siekierka :”Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939 - 1946”, Wrocław 2004, s. 106);
* we wsi Dryszów, pow. Brzeżany, bojówki OUN i miejscowi Ukraińcy wyłapywali uciekinierów z Polski centralnej, ograbiali ich z dobytku i odzieży a następnie mordowali. Zginęło tak co najmniej 22 Polaków, w tym głownie kobiety i dzieci, a nawet półroczne niemowlę;
* we wsi Grabowo, oraz w całej gminnie Pulemiec (Olszanka, Piszcz, Pulemiec, Wólka Chrypska) pow. Luboml, a także w gminie Domaszewo pow. Brześć n. Bugiem, woj. poleskie, przez trzy dni po wkroczeniu Sowietów (i przed 17 września) miejscowi Ukraińcy mordują Polaków: uchodźców, żołnierzy, oficerów, urzędników. Ofiarą ich padło 300 – 400 Polaków;
* we wsi Kozowa pow. Brzeżany bojówkarze OUN wyłapali i wymordowali ponad 30 żołnierzy WP
W pierwszych dniach po 17 września >
* we wsi Karpiłówka pow. Sarny, żołnierze sowieccy razem z Ukraińcami zamordowali 2 Polaków: leśniczego i gajowego; chłopi ukraińscy samodzielnie zamordowali 7 Polaków: gajowego skrępowanego łańcuchem podciągnęli na grubą gałąź pod którą rozpalili stos metrowych polan, aż wśród ich gwizdów, krzyków i śmiechu upiekł się żywcem i spopielił; dwójce małych dzieci roztrzaskali główki uderzając nimi o ścianę, trzymając za nogi; żonę przybili gwoździami do wrót stodoły, gajówkę podpalili a ogień przeniósł się także na stodołę; kolejnego gajowego skrępowanego drutem wrzucili do rozgrzebanego mrowiska; innemu gajowemu odrąbali głowę i wrzucili do bagna; następną ofiarę, także gajowego, powiesili na drzewie;
* w majątku Ochotniki pow. Włodzimierz Wołyński miejscowi Ukraińcy zamordowali Polaka – właściciela majątku
20 września >
* we wsi Glinna, pow. Brzeżany, Ukraińcy zamordowali 4 tutejszych Polaków
* w majątku Grabów, pow. Łuck, jeszcze przed wkroczeniem wojsk sowieckich miejscowi chłopi ukraińscy ze wsi wymordowali właścicieli majątku i mieszkańców, 12 Polaków. Ukraińcy dumni byli z tego, że „panów polskich zniszczyli z korzeniami”. Wśród zamordowanych był 1 mężczyzna, 6 kobiet i 5 dzieci, w tym 3-miesięczne;
* w miejscowości Kołki pow. Łuck miejscowi Ukraińcy ostrzelali straż przednią 3pp KOP.
Około 20 września w okolicach Trembowli, w wiosce, w której jest most na rzece Seret, Ukraińcy wymordowali grupę 14 żołnierzy WP, pluton artylerzystów. Pisał o tym Zdzisław Nardelli w książce „Pasztet z ojczyzny” (Katowice 1986, s. 282): Przed mostem nad Seretem. Coś okropnego. Nawet pan sobie nie wyobraża, jak wygląda wyłupione oko wsadzone do pępka. Wytrzeszczone oczy patrzące ze środka nagich brzuchów. Poobrywane wargi z wytrzeszczonymi zębami, w które powtykano obcięte genitalia. /.../ Jednemu z nich, temu w okrwawionej bluzie, obrzezano głowę i chyba stąd tyle krwi. Głowę wrzucono do kociołka. /.../ Takiego wojskowego do gotowania nad ogniem. Srali, panie, na te głowę w kociołku, odlewali się! Czternastu żołnierzy, pluton artylerzystów. Żołnierz, któremu Ukraińcy odcięli głowę, nazywał się Walter Bobek, pochodził ze Śląska, z Cieszyna. Ciała żołnierzy złożono we wspólnej mogile we wsi Lechowo.
W dniach 19 – 21 września > w mieście Stanisławów wkraczający Sowieci dali Ukraińcom trzy dni „swobody”, w czasie których tzw. komitety rewolucyjne aresztowały, torturowały i zamordowały nie ustaloną liczbę Polaków.
22 września >
* we wsi Kozielniki pow. Lwów, Ukrainiec z Siechowa wskazał wkraczającym
Sowietom z Armii czerwonej 15 Polaków, jako „wrogów ludu” i zostali oni
rozstrzelani
* we wsi Nieświcz pow. Łuck Ukraińcy zamordowali 1 Polaka
* w osadzie wojskowej Szczurzyn, pow. Łuck, po wkroczeniu Sowietów Ukraińcy zamordowali 14 osadników oraz 2 oficerów WP; nad niektórymi szczególnie znęcali się, wśród ofiar były dwie kobiety; zamordowany został osadnik, który bezpłatnie załatwiał miejscowym Ukraińcom sprawy urzędnicze, pisał pisma i podania, odpisywał na pisma, a na przednówku pożyczał żywność.
Od 13 do 23 września > w Samborze przebywały wojska niemieckie aresztując około 100 Polaków wskazanych przez aktywistów OUN. Następnie wkroczyły wojska sowieckie, którym aktywiści OUN oraz komuniści denuncjowali kolejnych Polaków.
Około 23 września > we wsi Zapole pow. Luboml w wąwozie na trasie Luboml – Huszcza uzbrojeni w broń palną Ukraińcy zaatakowali oddział Flotylli Pińskiej zabijając kilku żołnierzy WP.
23 września > we wsi Urycz pow. Stryj bojówkarze OUN z żołnierzami niemieckimi zamknęli w budynku gospodarczym wziętych do niewoli 80 żołnierzy WP i wrzucili granaty, które spowodowały także pożar; tylko 6 rannych zdołało uciec, z których 3 zmarło; ocalało 3 żołnierzy; łącznie zamordowanych zostało 77 żołnierzy WP oraz 1 Żyd, który został rozstrzelany.
24 września > w miejscowości Rogalin pow. Hrubieszów Sowieci i miejscowi Ukraińcy zamordowali 28 żołnierzy WP (w tym 3 oficerów), rozbierając ich do naga i kłując bagnetami; Ukraińcy zrabowali potem ich rzeczy.
25 września >
* we wsi Dub pow. Tomaszów Lubelski Ukraińcy ze wsi Sniatycze zamordowali 5 Polaków
* we wsi Lipowiec koło Wielkich Oczu, pow. Lubaczów, zanocowali 2 polscy oficerowie: por. rez. Andrzej hr. Potocki oraz por. Józef Wiśniewski. Podczas snu trzej miejscowi Ukraińcy zamordowali ich, ograbili i ciała zakopali w polu w pobliżu sąsiedniej wsi Nahaczów. Ekshumacji dokonały rodziny ofiar po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej, gdy tereny te zajęli Niemcy;
* we wsi Szumlany, pow. Podhajce, Ukraińcy zamordowali 2 Polaków, właścicieli folwarku.
26 września > we wsi Niemirówek pow. Tomaszów Lubelski Sowieci i miejscowi Ukraińcy zamordowali 17 żołnierzy WP, w tym 14 podchorążych i 3 oficerów.
27 września >
* we wsi Chochoniów pow. Rohatyn Ukraińcy zamordowali 29-letniego Polaka
* w majątku Pulmo pow. Luboml banda Ukraińców zamordowała 2 Polaków: właściciela majątku oraz leśniczego
Około 28 września > w gminie Szack pow. Luboml, na szosie Szack – Małoryta Ukraińcy zaatakowali strzałami z karabinów maszerujących żołnierzy WP z grupy „Polesie” gen. F. Kleeberga.
Po 28 września > pod Szackiem pow. Luboml, po bitwie Polaków z Sowietami Ukraińcy mordowali błąkających się wokół Szacka pojedynczych żołnierzy WP.
21 lub 29 września > w kolonii Klimowsk pow. Luboml uzbrojeni Ukraińcy doszczętnie ograbili dom sekretarza gminy, uprowadzili właściciela oraz jego brata i zastrzelili.
29 września > we wsi Kruhel Wielki pow. Przemyśl, miejscowi Ukraińcy zamordowali 2 Polaków: ojca (leśniczego) z 13-letnim synem.
Nocą z 29 na 30 września > we wsi Kodeniec (na wschód od Parczewa) Ukraińcy wybili granatami patrol saperski WP, zginęło 7 żołnierzy i kapitan.
30 września > w majątku Piszcz pow. Luboml Ukraińcy zamordowali 3 Polaków: ogrodnika i 2 uciekinierów z Polski centralnej.
II połowa września >
* we wsi Orów pow. Drohobycz bojówkarze OUN zastrzelili 1 żołnierza WP idącego na Węgry oraz zamordowała 5 Polaków ze wsi i 8 Żydów
* w miasteczku Sokal nacjonaliści ukraińscy zamordowali 1 Polaka
* we wsi Załokieć pow. Drohobycz, miejscowi Ukraińcy wymordowali 2 polskie rodziny liczące 7 osób i ograbili ich domy
We wrześniu >
* w osadzie wojskowej Belweder, pow. Łuck Ukraińcy dokonali licznych zabójstw żołnierzy WP i sterroryzowali osadników, następnie „komitet ukraiński” z sąsiedniego Romanowa zrabował Polakom inwentarz żywy i martwy;
* w osadach wojskowych Bojanówka i Bolesławice, pow. Równe, Ukraińcy dokonali „rozkułaczenia” Polaków bijąc ich i wypędzając z domów, a następnie zagrabili ich mienie;
* we wsi Borszczówka pow. Horochów Ukraińcy oskarżyli przed Sowietami Polaka – gajowego, że jest polskim szpiegiem, przez co został rozstrzelany;
* we wsi Budyłów, pow. Brzeżany, bojówka OUN zamordowała 4 Polaków
* we wsi Cewelicze, pow. Włodzimierz Wołyński, Ukraińcy zorganizowali się w bandy, napadali i mordowali ludność polską, liczba ofiar nie jest znana
* we wsi Czabel, pow. Sarny, Ukraińcy wymordowali widłami grupę zdezorientowanych i nieuzbrojonych żołnierzy WP
* w miasteczku Czartorysk, pow. Łuck, Ukraińcy zamordowali 10 żołnierzy WP, a ich ciała wrzucili do rzeki Styr
* we wsi Czyżów, pow. Złoczów, Ukraińcy pochwycili żołnierza WP wracającego z wojny i po torturach przecięli go piłą stolarską
* we wsi Dąbrowica, pow. Sarny, Ukraińcy zamordowali matkę z dziećmi, uciekinierów z Polski centralnej
* w gminie Dąbrowica pow. Sarny, Ukraińcy rozgrabili całkowicie majątki polskie: Romejki, Worobin, Zosin. Z domów powyrywali drzwi i okna, rozebrali piece kaflowe, w parkach powycinali drzewa
* we wsi Denysów, pow. Tarnopol, Ukraińcy zamordowali 9 Polaków, w tym 7-osobową rodzinę od 4 do 85 lat oraz małżeństwo
* w powiecie Deraźne pow. Kostopol Ukraińcy zamordowali 7 żołnierzy WP, których powiązane ze sobą ciała wyrzuciły nurty rzeki Horyń na południe od wsi Złaźno.
* we wsi Domamorycz, pow. Tarnopol, bojówka OUN zamordowała 5 miejscowych Polaków oraz co najmniej 10 żołnierzy WP
* we wsi Dobrowody, pow. Podhajce, miejscowi Ukraińcy pojmali, rozebrali do bielizny i zamordowali 2 polskich oficerów
* we wsi Drohomyśl pow. Jaworów miejscowi bojówkarze OUN rozbroili i zamordowali 15 żołnierzy WP
* we wsi Dubiszcze Nowe, pow. Łuck, Ukraińcy zdzierają mundury żołnierzom polskim powracającym z wojny i dokonują licznych ich morderstw
* we wsi Dubniki, pow. Włodzimierz Wołyński, miejscowi Ukraińcy rozbrajali żołnierzy polskich, rozbierali do naga i bili albo zabijali
* we wsi Dzików Stary pow. Lubaczów bojówkarze OUN zamordowali 18-letniego Polaka , a policjant ukraiński zastrzelił 2 żołnierzy WP wracających ze wschodu z wojny do swoich domów
* w osadach wojskowych polscy osadnicy byli mordowani, najczęściej w sposób bestialski, a ich mienie było rabowane. Tak było m. in. w osadach leżących w pow. Równe (Wołyń): Basowy Kąt (Mysia Dolina), Dworzec, Tymne, Hallerówka, Kurhany (gmina Łanowce), Chodkiewicze (tutaj Polacy zdołali uciec i ukryć się,
natomiast ich domy zostały ograbione nawet z mebli – w tym domy 2 nauczycieli),
Radziwiłłów, Wola Piłsudskiego (tutaj Ukraińcy zabili osadnika w randze kapitana).
W pow. Sarny (Wołyń) napady dotknęły osady: Trauguttówka, Piłsudy (osadnicy z
rodzinami przez tygodnie kryją się po lasach, cierpią głód), Niweck (mienie
osadników rozgrabili Ukraińcy i Żydzi);
* w miejscowości Grabowiec pow. Hrubieszów Sowieci i miejscowi Ukraińcy zamordowali w szpitalu polowym 5 lekarzy WP oraz 30 rannych żołnierzy WP rozstrzelali w pobliskim lesie;
* we wsi Gruziatyn, pow. Łuck, Ukraińcy zamordowali polskiego osadnika
* we wsi Hluboczek Wielki, pow. Tarnopol, po wkroczeniu Sowietów czerwona milicja
ukraińska zastrzeliła Polaka, studenta
* we wsi Hołoby, pow. Kowel, Ukraińcy zamordowali 8 osadników wojskowych oraz legionistę
* w kolonii Hołodnica pow. Łuck Ukraińcy zamordowali 1 Polaka
* w osadzie wojskowej Horodno pow. Luboml Ukraińcy zastrzelili 1 Polaka oraz rabowali gospodarstwa polskie;
* we wsi Horodyszcze, pow. Łuck, Ukraińcy wymordowali ewakuujących się na rowerach elewów ze szkoły policyjnej, prawdopodobnie z Bydgoszczy
* we wsi Horodziec, pow. Sarny, miejscowi Ukraińcy zamordowali matkę z dziećmi, uciekinierów z Polski centralnej
* we wsi Husynne pow. Hrubieszów Sowieci razem z Ukraińcami z czerwonej milicji zakłuli bagnetami 28 żołnierzy WP, w tym 3 oficerów
* w miejscowości Janów Poleski (Polesie) oraz w okolicznych wsiach powstał oddział „Poleska Sicz” liczący około 500 Ukraińców. Napadał on na żołnierzy polskich i policjantów, rozbrajał i zabijał. Były liczne ofiary wśród polskiej ludności cywilnej, zwłaszcza właścicieli majątków i ich rodzin. Majątki były rozgrabiane, część z nich została spalona. Wiadomo, że we wsiach Polaski i Podlasie Lubelskie zamordowali około 30 Polaków;
* we wsi Janówka, gm. Ludwipol (Wołyń), Ukraińcy „rozkułaczają” gospodarstwa polskie. W całym powiecie następują liczne grabieże dobytku Polaków połączone z zabójstwami, gwałtami, pobiciem. Często ograbiane polskie gospodarstwa są uboższe od gospodarstw grabieżców;
* we wsi Jasień (Bieszczady) policja ukraińska zamordowała 2 Polaków
* we wsi Jaśniska pow. Gródek Jagielloński miejscowi Ukraińcy spalili żywcem w stodole 32 żołnierzy WP
* we wsi Kalinów – Kaiserdorf pow. Sambor Ukraińcy ze wsi Babica i Piniany wymordowali we młynie 6-osobową polską rodzinę młynarzy, natomiast w karczmie 11 Żydów i zawłaszczyli młyn i karczmę
* we wsi Katarzynówka, pow. Łuck, Ukrainiec zabił 20-letniego Polaka, swojego sąsiada, w ramach zemsty za czasy „pańskiej Polski”
* w wojskowej osadzie Karczówka, pow. .Łuck, Ukraińcy wymordowali 24 Polaków, uciekinierów z Polski centralnej, topiąc związanych drutem kolczastym lub rozstrzeliwując
* w kolonii Klimowsk, pow. Luboml, Ukraińcy zamordowali 18 Polaków, w tym sekretarza gminy i jego brata, a dom obrabowali nawet z firanek i zabawek dziecięcych
* we wsi Kniaże, pow. Złoczów, pobity przez Ukraińców zmarł po kilku dniach żołnierz polski wracający z wojny
* we wsi Kolędziany, pow. Czortków, miejscowi Ukraińcy zabili sąsiada Polaka
* na drodze między Kosowem a Kutami woj. stanisławowskie Ukraińcy rozbroili i zamordowali 6 polskich żołnierzy
* na trasie Kostopol – Sarny Ukraińcy rozbrajali i zabijali żołnierzy WP
* we wsi Krasówka, pow. Tarnopol, Ukraińcy zamordowali Polkę
* we wsi Kryczylsk, pow. Łuck, Ukraińcy zamordowali matkę z dzieckiem ,uciekinierów z Polski centralnej
* we wsi Krzeczów, pow. Włodzimierz Wołyński, po 17 września rządy objęli Ukraińcy z częścią Żydów, aresztowali oni wielu Polaków, a około 10 zamordowali
* we wsi Kutlarz, pow. Złoczów, Ukraińcy zamordowali sąsiada, Polaka
* w mieście Kuty pow. Kosów Huculski bojówkarze OUN rozbroili i zamordowali 6 żołnierzy WP
* we wsi Lacka Wola pow. Mościska, podczas przemarszu wojsk niemieckich ukraiński nacjonalista oddał w ich kierunku strzał, co spowodowało pacyfikację wsi: Niemcy rozstrzelali 53 Polaków
* we wsi Leśniaki, pow. Sarny, miejscowi Ukraińcy zamordowali kilkunastu Polaków wracających do domów w okolicach Tczewa, skąd ich ewakuowano przed 1 września
* we wsi Leśniki, pow. Brzeżany, miejscowi Ukraińcy zamordowali 5 Polaków, uciekinierów z Polski centralnej: majora WP z dorosłą córką (został zakłuty widłami), oraz 3 kobiety
* we wsi Małowody, pow. Podhajce, Ukraińcy zamordowali polskiego żołnierza
* w miejscowości Maniewicze, pow. Kowel, Ukraińcy zamordowali 2 policjantów, a następnie wspólnie z Żydami rabowali Polaków i brali udział w ich aresztowaniach
* we wsi Maszów, pow. Sarny, miały miejsce liczne napady grup ukraińskich na żołnierzy WP, których zabijano
* we wsi Mokrzec, pow. Włodzimierz Wołyński, przy szosie Włodzimierz – Kowel miejscowi Ukraińcy zamordowali dwóch oficerów polskich wracających do domu
* w osadzie wojskowej Nawóz pow. Łuck, Ukraińcy ze wsi obrabowali osadników i zabili 5 z nich, w tym kpt. Józefa Michalskiego, odznaczonego krzyżem Virtuti Militari; część osadników kryła się przez parę tygodni po lasach; jednej nocy Ukraińcy zamordowali 16-letniego syna osadnika, gdyż nie chciał zdradzić kryjówki ojca oraz kierowniczkę szkoły, a jej ciało powiesili; do deportacji 10 lutego 1940 roku trwały grabieże i pobicia;
* we wsi Niegowce pow. Kałusz miejscowi Ukraińcy zatrzymali 2 żołnierzy WP, w tym oficera, w rejonie cegielni rozebrali z mundurów i butów i zastrzelili
* we wsi Niżankowice pow. Przemyśl samozwańczy policjanci ukraińscy zabrali ze sobą powracającego z wojny żołnierza WP i ślad po nim zaginął; w tym też miesiącu miejscowi Ukraińcy zamordowali 1 Polaka, mieszkańca wsi
* we wsi Nosów, pow. Podhajce, bojówkarze OUN rozbroili, rozebrali i zamordowali 7 żołnierzy WP idących do granicy rumuńskiej
* we wsi Nowosiółka Biskupia, pow. Borszczów, w wyniku donosów Ukraińców NKWD aresztowało 3 Polaków, którzy zaginęli bez wieści
* we wsi Obłapy , gmina Niesuchoiże, pow. Łuck, Ukraińcy zabili kilku wracających do domu żołnierzy polskich, potem każą 2 Polakom zakopać ich ciała
* w majątku Ochotniki, pow. Włodzimierz Wołyński, Ukraińcy zamordowali Polaka, jego właściciela, zwłok nie odnaleziono
* w kolonii Osiecznik, pow. Kowel, Ukraińcy zamordowali 5 żołnierzy polskich w mundurach lotników, powracających z wojny do domów za Bóg
* we wsi Ośnica Duża, gm. Kołki, Ukraińcy zamordowali 5 żołnierzy WP, a ich ciała powiązane ze sobą wrzucili do rzeki Kormin, dopływu Styru
* we wsi Pawłokoma pow. Brzozów ukraiński nacjonalista nauczyciel Mikołaj Lewicki złożył donos do Niemców na 12 Polaków, że posiadają broń i w nocy ostrzelali żołnierzy niemieckich. Niemcy aresztowali 5 Polaków, groziło im rozstrzelanie; okazało się, że oficer niemiecki prowadzący śledztwo zna jednego z aresztowanych, gdyż razem służyli w wojsku austriackim podczas pierwszej wojny światowej. Śledztwo przeprowadził dokładnie i zwolnił aresztowanych. Po dwóch tygodniach Niemcy cofnęli się i Pawłokoma znalazła się pod okupacją sowiecką. Wówczas miejscowy Komitet Ukraiński doniósł do NKWD, że część Polaków jest osadnikami wojskowymi, którzy walczyli w 1920 r. NKWD zesłało na Sybir 7 polskich rodzin liczących 40 osób. Z tej grupy ocalało 10 osób;
* w okolicy osady wojskowej Pereszpa pow. Luboml bandy miejscowych uzbrojonych Ukraińców napadały na grupki żołnierzy WP, których mordowały
* w kolonii Pieńki, pow. Łuck, miejscowi chłopi ukraińscy zamordowali około 100 Polaków topiąc ich w dołach po wydobytym torfie, przy pomocy dużych kamieni przywiązanych do szyi. Byli to Polacy z kolonii Pieński i z pobliskiej wsi Dorosiny. Domy polskie zostały później przez Ukraińców rozebrane;
* we wsi Piszczac (na północny wschód od Białej Podlaski) Ukraińcy zamordowali kilkunastu żołnierzy polskich. Na wschodnich krańcach Lubelszczyzny napady i zabójstwa polskich żołnierzy miały miejsce we wsiach: Cześniki, Dębina, Jawornik Ruski, Łykoszyn, Macoszyn, Osowa, Rzesna Ruska, Telatyn, oraz w wielu innych.
* na terenie gminy Poczajów pow. Krzemieniec bandy chłopów ukraińskich podczas napadów rabunkowych na polskie gospodarstwa zamordowały kilku Polaków;
* w okolicach wsi Podberezie pow. Horochów bojówkarze ukraińscy rozbroili i rozebrali do bielizny grupę żołnierzy WP i milicjantów oraz utopili ich wpędzając w bagna;
* we wsi Podhorodno pow. Luboml miejscowi Ukraińcy zastrzelili Polaka – leśniczego
* we wsi Połanka, pow. Łuck, ukraiński milicjant zabił Polaka, właściciela młyna
* we wsi Puzów pow. Włodzimierz Wołyński, miejscowi Ukraińcy zamordowali nieznaną liczbę żołnierzy polskich oraz uciekinierów z Polski centralnej, w tym m.in. pracowników jednego z warszawskich teatrów
* we wsi Rewuszki pow. Kowel, miejscowi Ukraińcy zamordowali 6 żołnierzy polskich
* we wsi Romejki pow. Sarny, miejscowi Ukraińcy zamordowali matkę z dwójką dzieci, uciekinierów z Polski centralnej
* w majątku Rostań pow. Luboml ukraińska milicja ciężko pobiła Polaka i przekazała władzom sowieckim
* w mieście Równe Ukraińcy pobili do utraty życia kilku Polaków, wcześniej aresztowanych przez Sowietów i wypuszczonych na plac, gdzie w ciągu godziny ludność ukraińska miała z nimi „zrobić porządek”
* na terenie powiatu Równe Ukraińcy zamordowali polskiego policjanta oraz jego córkę, którą znaleziono zmasakrowaną
* we wsi Rudka Ukraińcy zamordowali kilku Polaków, kolonię spalili (koło wsi Wierzbowiec)
* we wsi Ruzdwiany, pow. Trembowla, Ukraińcy zamordowali 18-letniego Polaka wracającego do domu ze służby w Hufcach Pracy
* we wsi Rybniki, pow. Brzeżany, bojówka OUN zamordowała sołtysa, Polaka
* we wsi Sekoń pow. Kowel w lesie miejscowi Ukraińcy rozstrzelali kilku polskich policjantów
* w majątku Serchów (Serchowo), pow. Sarny, Ukraińcy zamordowali leśniczego, a następnie wspólnie z Żydami obrabowali mienie Polaków
* we wsi Siemiginów pow. Stryj miejscowi Ukraińcy zamordowali 12 żołnierzy WP
* we wsi Siemikowce, pow. Podhajce, Ukraińcy zamordowali 65-letniego Polaka, właściciela majątku
* we wsi Sitary, pow. Dubno, Ukraińcy doszczętnie ograbili z majątku ruchomego i inwentarza żywego duże polskie gospodarstwo, a jego właścicielom zdarli nawet pierścionki z palców
* w rejonie osady Słonne koło Polchowej pow. Przemyśl miejscowi Ukraińcy zamordowali 11 polskich żołnierzy, którzy zatrzymali się we wsi na chwilowy odpoczynek
* we wsi Smordwa pow. Dubno Ukraińcy zabili komendanta miejscowego posterunku Policji Państwowej
* w osadzie wojskowej Stasin pow. Włodzimierz Wołyński, podczas nocnego napadu na osadę Ukraińcy z sąsiedniej wsi Ochnówka zastrzelili 2 polskich osadników
* w miasteczku Stepań pow. Kostopol na skutek donosu Ukraińców Sowieci rozstrzelali 1 Polaka
* we wsi Stojanów, pow. Radziechów, bojówkarze OUN wyłapywali pojedynczo żołnierzy WP i mordowali ich, było co najmniej 30 ofiar
* w osadzie wojskowej Stołbiec, pow Dubno, bandy ukraińskie napadały na gospodarstwa osadników obrabowując je i paląc. Jednego osadnika Ukraińcy zarąbali siekierą, a jego syna ugodzili widłami
* we wsi Synowo, pow. Kowel, Ukraińcy zamordowali 15 żołnierzy WP, w tym żołnierzy Ukraińców, gdyż byli w mundurach polskich
* we wsi Święty Józef pow. Kołomyja Ukraińcy zamordowali wracającego z wojny mieszkańca wsi, Mateusza Ciurusia
* we wsi Świszczów pow. Dubno banda Ukraińców oświcie zamordowała 12 żołnierzy WP śpiących w stodole należącej do polskiego gospodarza (Józef Ostrowski, w: Biuletyn Informacyjny 27 DWAK, nr 4/1996);
* we wsi Taurów, pow. Brzeżany, Ukraińcy zamordowali 19-letniego Polaka
* we wsi Telacze, pow. Podhajce, Ukraińcy wymordowali 11 Polaków a ich zagrody ograbili i spalili
* we wsi Toki, pow. Zbaraż, Ukraińcy zamordowali polskiego policjanta ze Zbaraża
* we wsi Trościaniec, pow. Łuck, miejscowi Ukraińcy wymordowali liczną grupę uchodźców z Polski centralnej, w tym dzieci, oraz jednego miejscowego Polaka
* we wsi Trościaniec Wielki, pow. Zborów, Ukraińcy wymordowali 5 żołnierzy polskich wracających z wojny, w pobliżu ich rodzinnej wsi
* we wsi Trybuchowce, pow. Buczacz, Ukraińcy zamordowali Polaka, właściciela ziemskiego, podczas próby przejścia granicy rumuńskiej
* w miasteczku Turzysk (Wołyń) Ukraińcy zamordowali porucznika WP oraz wicestarostę
* we wsi Walerianówka, pow. Łuck, koło mostu na rzece Styr około 40-osobowa grupa miejscowych Ukraińców zażądała od żołnierzy WP w pociągu złożenia broni. Po odmowie ostrzelali transport zabijając 6 żołnierzy i kilku raniąc. Żołnierze odpowiedzieli ogniem też zadając straty Ukraińcom;
* w okolicach Włodawy Ukraińcy napadają na żołnierzy polskich, rozbrajają ich i zabijają; m.in. we wsiach: Dominiczyn, Stulno, Wołoskowola, Żłobek
* w osadzie wojskowej Wola Piłsudskiego pow. Dubno Ukraińcy zabili osadnika w randze kapitana;
* we wsi Wołczak, pow. Włodzimierz Wołyński, Ukrainiec o nazwisku Komar zamordował w swojej stodole oficera WP, którego munduru i butów używał jako członek UPA w 1943 roku
* we wsi Wołosza, pow. Kostopol, miejscowi Ukraińcy zamordowali 5 żołnierzy polskich, a ich powiązane ciała wrzucili do rzeki Zulnia, dopływu Horynia
* we wsi Woroniaki, pow. Złoczów, bojówkarze OUN wymordowali 7 polskich lotników, którzy zatrzymali się we wsi
* we wsi Zabłocie, pow. Kowel, miejscowi Ukraińcy zamordowali Polaka, nauczyciela
* w miejscowości Maniewicze pow. Kowel Ukraińcy zamordowali Polaka – policjanta. „Ponadto miejscowi Ukraińcy (także Żydzi) rabowali mieszkających w okolicy Polaków i brali udział w ich aresztowaniu” (Siemaszko,... s. 365);
* we wsi Zabojki, pow. Tarnopol, uzbrojone grupy Ukrainców zamordowały co najmniej kilkunastu żołnierzy WP
* we wsi Zahoczewie (Bieszczady) miejscowi Ukraińcy zamordowali 2 Polaków
* we wsi Zapole pow. Luboml Ukraińcy zamordowali kilku Polaków spośród rodzin ewakuowanych z Polski centralnej
* we wsi Zaturce pow. Horochów Ukraińcy zamordowali oficera WP
* we wsi Złaźne pow. Horochów Ukraińcy zamordowali 3 Polaków, w tym matkę z córką
* w okolicy miasteczka Złoczów, po wkroczeniu wojsk sowieckich odkopano mogiłę z 17 młodymi Polakami. Wszyscy mieli poobcinane uszy i języki, ponacinane pięty, ręce związane z tyłu tułowia kolczastym drutem. Byli bici i torturowani, ale przyczyną śmierci większości z nich było zadławienie ziemią (Stanisława Stadher : „Kresy nadziei”, Radom 2004)
Pod koniec września >
* we wsi Białokiernica, pow. Zborów, Ukraińcy zamordowali żołnierza WP powracającego z wojny
* we Lwowie Ukraińcy zamordowali 3 Polaków: ks. Adama Małdocha, ks. Jana Schillera (sekretarza arcybiskupa Twardowskiego) oraz Józefa Gołębia (byłego komendanta PP w Domaszynie koło Lwowa)
* we wsi Michalicze pow. Horodenka czerwona milicja ukraińska aresztowała 1 Polaka, po którym ślad zaginął
* we wsi Piaseczno pow. Kowel Ukraińcy rozstrzelali wkraczający do wsi patrol WP oraz zastrzelili jednego miejscowego Polaka
* we wsi Powursk pow. Kowel miejscowa ludność ukraińska wraz z utworzoną „milicją” i „komitetem” napadła na oddział żołnierzy WP zabijając kilku; w tym samym czasie Ukrainiec Hrydziuk zastrzelił kilkunastu żołnierzy polskich
* we wsi Żupanie pow. Stryj miejscowi bojówkarze OUN zatrzymali 16 żołnierzy WP, pochodzących ze Śląska, którzy powrócili z Węgier chcąc wrócić do swoich domów, uwięzili ich w piwnicy tartaku i po przesłuchaniu zamordowali w lesie
We wrześniu w masywach leśnych wokół Tarnawki, pow. Żydaczów, bojówki OUN oraz okoliczni chłopi ukraińscy wymordowali łącznie około 2 000 cywilnej ludności polskiej.
We wrześniu 1939 roku na Wołyniu i w Małopolsce Wschodniej, bojówki OUN wymordowały kilka tysięcy osób cywilnej ludności polskiej oraz żołnierzy WP.
G. Motyka pisze o tej ukraińskiej dywersji: W terenie pojawiły się ukraińskie oddziały partyzanckie, które atakowały i rozbrajały polskich żołnierzy. W powiecie drohobyckim działało ich pięć ( G. Motyka: Ukraińska partyzantka 1942 – 1960, s. 70).
Natomiast Andrzej L. Sowa stwierdza: Na obszarze jednego powiatu brzeżańskiego dokonało mordów 17 band zorganizowanych, pochodzących z przeszło 20 gromad tego powiatu. Najwięcej mordów popełniły bandy z Potoka (około 700 ofiar), z Leśnik (około 200 ofiar) i z Potutorów, razem około 1200 stwierdzonych ofiar. Następnie podaje, że w samym rejonie Przemyślany - Rohatyń - Buczacz "z ręki ukraińskiej padło ok. 2000 uchodźców polskich" (Andrzej L. Sowa: Stosunki polsko-ukraińskie 1939 - 1947, s. 85).
G. Motyka pisze o "ukraińskich oddziałach partyzanckich" - chociaż w tejże książce "ukraińską partyzantkę" datuje od 1942 roku.
Dla relacji polsko-ukraińskich ważnym faktem jest, że w agresji 1 września 1939 roku, w przymierzu z faszystowską III Rzeszą, udział wzięły zbrojne formacje i bojówki ukraińskie, utworzone przez Organizację Ukraińskich Nacjonalistów.
Październik 1939
1 października > w gajówce we wsi Szack pow. Luboml Ukraińcy zamordowali gajowego.
2 października > we wsi Wytyczne koło Włodawy Sowieci rozstrzeliwali ujętych po walce żołnierzy polskich. W tej akcji „wyróżnił się” miejscowy Ukrainiec Paweł Dyksa (K. Liszewski/Ryszard Szwłowski/: Wojna polsko-sowiecka 1939 rok”, s. 114).
Na początku października > we wsi Kodeniec, na wschód od Parczewa, oraz w okolicach tej wsi, bojówki komunistyczne (dywersanci KPP) zamordowali ponad 20 żołnierzy, po bitwie pod Kockiem, „kleberczyków”, którzy nie chcieli pójść do niewoli niemieckiej i przedzierali się do swoich domów rodzinnych.
15 października > we wsi Chmieliska, pow. Skałat, „czerwona milicja ukraińska” pobiła nocą Polaka w jego domu, w wyniku czego zmarł on w styczniu 1940 roku.
W połowie października > we wsi Poczapy pow. Luboml milicjant ukraiński zastrzelił Polaka – leśniczego.
21 października > w mieście Kołomyja woj. stanisławowskie czerwona milicja ukraińska aresztowała 4 Polaków, z których 3 zostało rozstrzelanych w lesie koło Piaseczna w pobliżu Stanisławowa; rozstrzelano wówczas około 20 Polaków.
22 października 1939 roku na Kresach Polskich okupowanych przez Sowietów zorganizowali oni tzw. „wybory do zgromadzeń ludowych”.
27 października 1939 roku Zgromadzenie Ludowe Zachodniej Ukrainy ogłosiło we Lwowie odezwę w sprawie wejścia Zachodniej Ukrainy w skład ZSRR – czyli nie w skład USRR.
31 października > we wsi Milno pow. Zborów, bojówka OUN ograbiła młyn będący własnością Polaka oraz spaliła gospodarstwo jego brata. Właściciela młyna zamordowali, a jego 18-letnia córka ukrywająca się w budynku spłonęła żywcem.
W październiku >
* we wsi Hluboczek Wielki, pow. Tarnopol, milicja ukraińska aresztowała 2 byłych policjantów polskich, którzy zaginęli bez wieści
* we wsi Holhocze, pow. Podhajce, we młynie Ukraińcy zamordowali polskiego gospodarza mielącego zboże
* w wielu miejscowościach Wołynia trwają grabieże mienia i zabójstwa Polaków. Trwają one przez całą jesień, często pod szyldem „milicji” (Ukraińcy i Żydzi zakładają czerwone opaski), „komitetów” (selrady), np., we wsi Berezne (pow. Krzemieniec);
* we wsi Białozorka pow. Krzemieniec, komisja ukraińsko-żydowska (selrada) ograbiła Polaków (osadników wojskowych) i kazała im opuścić swoje zagrody. To samo spotkało Polaków w osadzie wojskowej Weteranówka, pow. Krzemieniec, gdzie komisja ukraińsko-żydowska osadników wypędziła, ograbiła ich dobytek, a następnie osada została zniszczona, że nie pozostało z niej śladu;
* we wsi Korczów pow. Rawa Ruska w wyniku donosów Ukraińców Niemcy wywieźli do Oświęcimia 3 Polaków, którzy tam zginęli
* we wsi Cewków pow. Lubaczów Ukrainiec podrzucił Polakowi do stodoły karabin i doniósł do Niemców, którzy Polaka rozstrzelali
* we wsi Nieświcz pow. Łuck milicja ukraińska zamordowała 4 Polaków
* w okolicach miejscowości Kołki pow. Łuck Ukraińcy wymordowali kilkuosobową rodzinę polską o nazwisku Wąchała
Listopad 1939
1 listopada 1939 roku (Święto Zmarłych – Wszystkich Świętych) Prezydium Rady Najwyższej ZSRR „przychyliło się do prośby” Zgromadzenia Ludowego Zachodniej Ukrainy i włączyło „Zachodnią Ukrainę” do ZSRR.
15 listopada 1939 roku Prezydium Rady Najwyższej USRR w Kijowie włączyło tzw. Ukrainę Zachodnią do Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
29 listopada 1939 roku Prezydium Rady Najwyższej ZSRR dekretem narzuciło mieszkańcom tzw. Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi obywatelstwo sowieckie.
11 listopada > we wsi Dachnów pow. Lubaczów miejscowy Ukrainiec o nazwisku Pekura zastrzelił 1 Polaka.
29 listopad > we wsi Momoty Dolne pow. Janów Lubelski w wyniku prowokacji Ukraińców Niemcy rozstrzelali 19 Polaków.
W listopadzie >
* we wsi Perespa pow. Tomaszów Lubelski Niemcy z Ukraińcami rozstrzelali 18 osób: 15 Żydów i 3 Polaków
* we wsi Połowce, pow. Czortków, ukraińska „czerwona milicja” aresztowała 2 Polaków, w tym porucznika WP, którzy zaginęli bez wieści
* w miejscowości Krystynopol pow. Sokal miejscowi Ukraińcy zastrzelili we własnym domu Polaka, byłego komendanta PP
* w majątku Romanówka pow. Łuck Ukrainiec zastrzelił Polaka – wcześniejszego zarządcę majątku
Jesienią >
* wymordowali zostali Polacy – leśnicy, m. in. we wsiach: Dołpatów i Podhorki w pow. Kałusz, Polanica , pow. Dolina oraz Toporów, pow. Radziechów
* we wsi Nawóz, pow. Łuck, na tzw. Popowskim Ostrowiu (nieużytki i bagna) miejscowi chłopi ukraińscy wymordowali około 100 Polaków, uciekinierów z Polski centralnej, którzy zatrzymali się w zagrodach wsi Nawóz, w miasteczku Sokół oraz w innych miejscowościach; mordercy występowali pod szyldem „polskiego komitetu pomocy uciekinierom” proponując lepsze warunki mieszkaniowe, umawiali się na godziny wieczorowe, wywożąc ich na Popowski Ostrów, mordując i grabiąc dobytek;
* we wsi Cewków – Budka Czeniakowa, pow. Lubaczów, Ukraińcy podrzucili Polakowi karabin i zadenuncjowali go Niemcom, przez których został zamordowany
* na podejściach do granicy rumuńskiej i węgierskiej Ukraińcy wyłapują usiłujących się przedostać za granicę Polaków; część mordują sami i grabią ich dobytek, często znacznej wartości w zlocie i biżuterii, część Polaków przekazują okupantom, czyli Niemcom (Bieszczady, Beskid Niski), bądź Sowietom (Pokucie, Huculszczyzna);
* w okolicach Łucka Ukraińcy na podwórzu rozerżnęli brzuch polskiemu gospodarzowi aż wnętrzności wyszły na wierzch
Grudzień 1939
9 i 10 grudnia > w woj. tarnopolskim Sowieci aresztowali około 2 tysięcy polskich oficerów, którzy wcześniej z nakazu władz sowieckich musieli zarejestrować się w urzędach.
W grudniu >
* we wsi Niżankowice pow. Przemyśl w wyniku donosu Ukraińca Sowieci aresztowali polskiego podporucznika, który zginął w Starobielsku
* we wsi Wełdzirz pow. Dolina na skutek donosu Ukraińców NKWD zesłało na Sybir 24-letnią Polkę.
W 1939 roku >
* we wsi Strzemień pow. Żólkiew miejscowi Ukraińcy zamordowali Polaka, sołtysa
* w kolonii Cezaryn pow. Łuck Ukraińcy w okrutny sposób zamordowali 1 Polaka
* we wsi Lipniki pow. Horochów Ukraińcy zamordowali 1 Polaka
* w miasteczku Turzysk pow. Kowel Ukrainiec zamordował 2 Polaków: porucznika WP oraz prawdopodobnie wicestarostę kowelskiego
* w okolicy Różyna pow. Kowel Ukraińcy napadali na uciekinierów z Polski centralnej oraz na stałych mieszkańców. Znane są 3 nazwiska zamordowanych Polaków;
* w miasteczku i majątku Bereźce pow. Krzemieniec miejscowi Ukraińcy napadali na Polaków, grabili dobytek, dokonywali zabójstw
* w kolonii Palcza pow. Łuck podczas okupacji sowieckiej koledzy szkolni Ukraińcy zabraniali mówić po polsku swoim kolegom Polakom a nieposłusznych dotkliwie bili.
W Wigilię 1939 roku w sowieckim więzieniu zamordowany został ks. prałat Czesław Wojtyniak, zastępca biskupa polowego WP.
Za: http://www.stankiewicze.com/ludobojstwo/1939.html