Finansowy spadek po II RP
Wiemy czym skończyła się II RP. Przegraną kampanią wrześniową w 1939 r. i utratą niepodległości. Spierało się w przeszłości i spiera nadal wielu naukowców i publicystów z dużą zajadłością o przyczyny tej narodowej tragedii, o to, kto ponosi za nią odpowiedzialność, chętnie obciążając swoich przeciwników politycznych lub ich ideowych protoplastów winą za te wszystkie nieszczęścia, które nas spotkały po 1939 r.. W kalendarzu oficjalnych świąt dokonano po 1989 r. zmian przywracając święta 3 maja i 11 listopada, wymazując 22 lipca, przenosząc Dzień Wojska Polskiego z 12 października (bitwa pod Lenino) na 15 sierpnia (bitwa warszawska 1920 r.). Ale czy to wszystko co łączy obecną III RP z Polską przed 1939 r.? Czy faktycznie te 20 lat między wojnami nie pozostawiło nam współcześnie żyjącym nic poza symbolami? Jaka była Polska przed 1939 r.? Czy tak jak sądziła komunistyczna propaganda była państwem słabym, biednym, nie odgrywającym większej roli w świecie, czy może dynamicznie rozwijającym się tygrysem, który został zniszczony w wyniku wyroku historii.
Zgodnie z prawem międzynarodowym III RP, jest kontynuatorką PRL-u ze wszystkimi tego konsekwencjami, również finansowymi. W nową rzeczywistość weszliśmy
w 1989 r. z kilkudziesięciomiliardowymi długami, zbankrutowaną gospodarką, szalejącą inflacją. Ze spuścizną tą borykamy się do dnia dzisiejszego. Zachowujemy się tak jakby cała historia gospodarcza Polski narodziła się po II wojnie światowej i najdalej do roku 45 sięgały nasze rozliczenia finansowe z innymi krajami i narodami.
Zapominamy o latach wcześniejszych a szczególnie o okresie międzywojennym i latach II wojny światowej, o tym, że również ówczesne pokolenia Polaków miały swoje rozliczenia z innymi krajami i narodami, że bilans tych rozliczeń a nie tylko bilans PRL-u należy uwzględnić w naszych bieżących kalkulacjach. Żyjemy bowiem w czasach, w których widać bardzo wyraźnie, że historia ma również wymiar ekonomiczny i roszczenia narodów względem siebie za doznane krzywdy i zobowiązania historyczne są na porządku dziennym. Sami też bardzo często doświadczamy tego typu roszczeń ze strony innych narodów.
Celem niniejszego opracowania jest próba dokonanie bilansu finansowego II RP. Starałem się w nim przedstawić najważniejsze tezy, które uwiarygodniałyby twierdzenie, iż warto zająć się tym problemem i praca nad nim nie tylko umożliwi nam poznanie i skatalogowanie ewentualnych roszczeń, których możemy spodziewać się w przyszłości od innych, ale przede wszystkim da ogromną wiedzę o naszych aktywach u innych narodów, która to wiedza oprócz wymiaru politycznego, ma również niemały potencjał finansowy. Uważam, że przynajmniej cześć z tych środków jest do odzyskania i do wykorzystania dla dobra Ojczyzny. Aby uzyskać pożądany cel potrzebna jest ogromna praca wielu ludzi archiwistów, prawników, historyków, która powinna przyjąć ramy zorganizowanego przedsięwzięcia np. fundacji celowej, której założenia przedstawię w osobnym opracowaniu.
Dochód Narodowy Brutto II RP na 01.09.1939 r.
Nie dotarłem do żadnego opracowania, które przedstawiałoby rzeczywiste dane statystyczne dotyczące dochodu narodowego Polski lat 1938-9. W publikacjach do których udało mi się dotrzeć znajdowały się informacje z roku 1929 (sprzed wielkiego światowego kryzysu) i najpóźniej z roku 1937. Były więc to dane zubożone o prawie 2 lata intensywnego rozwoju II RP w czasie realizacji planu 4-letniego (1936-9). Zgodnie z tymi danymi dochód narodowy brutto (liczony jako suma dochodów wszystkich podmiotów, uzyskanych z wykorzystania czynników produkcji: ziemia, praca, kapitał, równa całkowitej wartości wytworzonych dóbr i usług) w 1929 r. na 1 mieszkańca Polski wynosił 610 $ i był porównywalny z Hiszpańskim 720 $, Włoskim 810 $, Japońskim 880 $. W roku 1937 z dochodem w wysokości 830 $ prześcignęliśmy Hiszpanię zmniejszając dystans do Włoch (920 $) i Japonii (960$). Ponieważ najwięcej inwestycji COP przypadało na lata 1937-8 wydaje mi się, że dystans pomiędzy Polską a tymi krajami uległ nawet zmniejszeniu. Realistyczne jest więc założenie, że 1939 r. dochód narodowy brutto wynosił 900 $ na 1 mieszkańca Polski. Jeżeli liczbę tą przemnożymy przez liczbę mieszkańców Polski na dzień 1.09.1939 r. (35 mln. mieszkańców) i skorygujemy poprzez wskaźnik aktualizujący (x10 tzn. jeden $ w 1939 r. = 10 $ obecnie – przyjęty np. przy oszacowaniu strat Warszawy w wyniku II wojny światowej) otrzymamy szacunkowy dochód narodowy na dzień 1.09.1939 r. = 945 mld. zł. współczesnych, więcej niż obecny produkt krajowy. Szacunki te przytoczyłem, aby każdy czytelnik mógł sobie uświadomić jak wyglądał potencjał gospodarczy II RP tuż przed wybuchem II wojny światowej i gdzie bylibyśmy obecnie gdyby Polska przez następne 70 lat mogła rozwijać się zgodnie z panującymi trendami gospodarki światowej. Z przytoczonych danych wynika jednoznacznie, iż gospodarczo nie osiągnęliśmy jeszcze stanu sprzed 1.09.1939 r.
Spadek po II RP
Bilans II RP ująłem w dwóch kategoriach: aktywów i pasywów (należności i zobowiązań) Badania historyczne powinny pójść więc w obu kierunkach. Takie postawienie sprawy umożliwi nie tylko inwentaryzację należności ale również oszacowanie nierozliczonych zobowiązań II RP. Tematem tego opracowania będą tylko Aktywa po II RP. Jest ich wielokrotnie więcej niż ewentualnych zobowiązań.
-
Aktywa po II Rzeczypospolitej podzieliłem na 2 zasadnicze grupy:
I) odszkodowania za straty poniesione przez Polskę w wyniku II wojny światowej
a. straty w majątku trwałym i środkach pieniężnych
b. straty ludnościowe w wyniku działań wojennych i eksterminacji
II) majątek pozostały po II RP w tym:
a. majątek trwały i środki pieniężne poza granicami Polski należące na dzień 1.09.1939 r. do agend II RP – np. MSZ, PLMiK itd.
b. majątek trwały i środki pieniężne II RP uratowane przed pożogą wojenną i zdeponowane w obcych krajach np. złoto Banku Polskiego, FON itd.
c. środki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne lokowane w Zagranicznych Towarzystwach Ubezpieczeniowych
d. należności tytułem dostaw produktów do innych krajów lub zakupu majątku trwałego, które nie zostały rozliczone w wyniku wybuchu II wojny światowej
e. pożyczki finansowe udzielone innym krajom lub organizacjom zagranicznym, które nie zostały rozliczone w wyniku II wojny światowej
f. akcje przedsiębiorstw zagranicznych i obligacje innych państw kupowane przez agendy rządowe II RP
III) roszczenia obywateli II RP, kościołów i instytucji w stosunku do państw obcych w wyniku krzywd doznanych w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu
-
Pasywa po II Rzeczypospolitej obejmują:
I) pożyczki od innych państw i organizacji zagranicznych nierozliczone przez agendy rządowe i przedsiębiorstwa państwowe II RP w wyniku II wojny światowej
II) obligacje państwowe wystawione przez rządy II RP i nie wykupione w wyniku II wojny światowej
III) roszczenia obywateli obcych państw w stosunku do II RP.
Aktywa po II RP
-
Odszkodowania za straty poniesione przez Polskę w wyniku II wojny światowej
Pod koniec lat 30. Polska była porównywana z Hiszpanią, Włochami, Japonią. Jak obliczyli Zbigniew Landau i Jerzy Tomaszewski,
autorzy publikacji "Druga Rzeczpospolita. Gospodarka - społeczeństwo - miejsce w świecie", po wojnie Polskę dzieliła od tamtych krajów przepaść. Niemcom i Związkowi Sowieckiemu zawdzięczamy to, że straciliśmy blisko 50 proc. majątku narodowego. Dla porównania Francja w wyniku działań wojennych straciła 1,5 proc. majątku, a Wielka Brytania - 0,8 proc. Strat poniesionych podczas wojny nie nadrobiliśmy do dziś. Gdy odzyskiwaliśmy niepodległość w 1989 r., różnice gospodarcze między Polską a krajami, z którymi byliśmy porównywani przed 50 laty, były ogromne. Dochód narodowy na Polaka wynosił 1400 dolarów, na Hiszpana - 8,7 tys. dolarów, na Włocha - 14,5 tys. dolarów. -
Majątek pozostały po II RP
Majątek pozostały po II RP obejmuje wiele składników, które wymieniłem w rozdziale II w punktach od a do f. Podstawowa i najbardziej złożona część pracy związanej z dokumentacją tego majątku polega na dotarciu do określonych dokumentów, które dawałyby tytuł prawny do dysponowania tym majątkiem. Wiąże się to z jednej strony z mozolnym i kosztownym śledzeniem archiwów polskich i zagranicznych w celu nie tylko dotarcia do pożądanych dokumentów, ale również z prawną ich obróbką i weryfikacją możliwości wykorzystania. Jest to więc przedsięwzięcie, w które musi być zaangażowana duża grupa ludzi: historyków, archiwistów, prawników dysponujących pokaźnymi środkami finansowymi. Śledząc przez kilka lat te zagadnienia udało mi się dotrzeć do wielu spraw szczegółowych dotyczących niezgodnych z prawem przejęć np. gruntów i budynków będących przed II wojną światową w gestii Ministerstwa Spraw Zagranicznych i innych agend rządowych II RP przez państwa obce tytułem bliżej nie sprecyzowanych zobowiązań. Takie sprawy dotyczą pozostawionego majątku II RP np. w Rosji, w Niemczech, w Austrii, w krajach Ameryki Południowej, w Japonii. Podobnie sprawa ma się jeśli chodzi o organizacje około rządowe i społeczne takie jak np. Kasy Stefczyka (SKOK-i), Liga Morska i Kolonialna, Zjednoczenie Zawodowe Polskie w Niemczech, Związek Młodzieży z Dalekiego Wschodu. Wszystkie te organizacje dysponowały bowiem infrastrukturą zagraniczną i były w większym lub mniejszym stopniu dotowane ze środków budżetowych II RP. Wśród zagadnień dotyczących aktywów II RP - majątek pozostały po II RP (pkt II a-b) bliżej chciałbym przedstawić następujące organizacje i fundusze:
-
Roszczenia obywateli, kościołów i instytucji poza- rządowych II RP wobec innych państw w wyniku krzywd doznanych w czasie II wojny światowej i po jej zakończeniu
Roszczenia te dotyczą zasadniczo 3 krajów: Austrii, Niemiec, Rosji. Jeśli chodzi o roszczenia w stosunku do Austrii i Niemiec są to roszczenia dotyczące przymusowej pracy w czasie wojny na rzecz hitlerowskiej gospodarki i kradzieży dzieł sztuki, jeśli chodzi o Rosję oprócz przymusowej pracy również konfiskata mienia na wschodzie i kradzież dzieł sztuki. W przypadku Rosji sprawa jest o tyle skomplikowana, iż wschodnie terytoria II RP znajdują się obecnie w granicach niepodległych państw: Ukrainy, Białorusi, Litwy, które formalnie nie mogą odpowiadać za sowieckie decyzje. Politycznie bardziej realistyczne jest domaganie się odszkodowań za niewolniczą pracę w Rosji Sowieckiej i zwrot ukradzionych przez nią dzieł sztuki.
Za: Krzysztof Kopeć - Finansowy spadek po II RP
Przeczytaj take ciekawe komentarze na stronie autora: http://www.krzysztofkopec.pl/podstrony/historia/majatek.html