Liga Narodowa istniała i działała w latach 1893-1928. Została utworzona 1 kwietnia 1893 roku z przekształcenia Ligi Polskiej w Ligę Narodową. Była ośrodkiem dyspozycyjnym obozu narodowego i wszechpolskiego. Powstała z tajnej, emigracyjnej Ligi Polskiej. Dlaczego Liga Polska została ubezwłasnowolniona i rozwiązana? Ponieważ młodzi działacze narodowi uznali, iż w jej szeregach są wpływy masońskie, a to stanowiło poważne zagrożenie dla przyszłości polskiej idei narodowej. Zarzucali jej także zbyt skromną działalność. Liga Narodowa w pierwszym okresie działania była organizacją tajną i niejawną. W zgodnej opinii wielu polskich historyków zajmujących się badaniem polskiego obozu narodowego była jedną z najbardziej wpływowych i najskuteczniejszych organizacji politycznych działających na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości.
Słusznie więc strukturę tę wymienia się jednym tchem z takimi organizacjami jak: Liga Polska, Związek Młodzieży Polskiej- "Zet" i z nazwiskami wielkiej trójki działaczy narodowych - Janem Ludwikiem Popławskim, Romanem Dmowskim i Zygmuntem Balickim. Była bez wątpienia rdzeniem polskiego obozu narodowo-demokratycznego, rdzeniem tajnym, organizacją elitarną, skupiającą w okresie największego rozrostu liczebnego około 315 osób. Liga Narodowa była bardzo ważna i skuteczna w dziejach Polski. Organizacja ta założona przez samego Romana Dmowskiego w 1893 roku stała się środowiskiem, w którym wykuwały się koncepcje polityczne polskiego, nowoczesnego nacjonalizmu. Choć koncentrował się on od samego początku na ambitnej ochronie polskiego "stanu posiadania", co określano też czasem mianem "aktywnej obrony"; to od początku stawiał sobie za główny cel odzyskanie w pełni niepodległej oraz suwerennej polskiej państwowości.
Specyfika Ligi Narodowej polegała także na tym, że obrazowała rozwój na przestrzeni kilkunastu lat tajnego, elitarnego ciała decyzyjnego endecji - od grupy działaczy niepodległościowych do gremium kierującego masową formacją ideowo - polityczną, aspirującego do roli rządu narodowego. Działalność Ligi Narodowej była naznaczona nie tylko sukcesami w pozytywistycznej "pracy u podstaw" krzewiącej polskość wśród tych grup, które dopiero zyskiwały świadomość narodową (mowa jest tu przede wszystkim o chłopstwie). Cechą charakterystyczną jej dziejów były gwałtowne, ostre spory ideowe wewnątrz organizacji. Największy rozłam przyniosła reorientacja polskiego obozu narodowego na współpracę z carską Rosją w 1907 roku. Gdy jednak przyszło do realnego działania na rzecz sprawy polskiej w trakcie wielkiej wojny, LN wykazała się dużą skutecznością w prowadzeniu propagandy na rzecz odzyskania przez Ojczyznę niepodległości.
Obiektywną prawdą historyczną jest fakt, że bez działań podjętych przez jej ideowych członków, nasz sponiewierany kraj nie odrodziłby się w takim kształcie jaki ostatecznie przyjęła II RP. Gdy formuła tej organizacji wyczerpała się, a najważniejszy cel jej powołania został osiągnięty, główny architekt polskiej niepodległości zdecydował o jej ostatecznym rozwiązaniu w 1928 roku. Musimy pamiętać o wielu działaczach tego propolskiego bytu, którzy przez wiele lat poświęcali swoją energię, niemałe środki finansowe oraz życie osobiste na rzecz tego, aby Polska rozerwana przez trzech potężnych wrogów, odzyskała prawo do decydowania o samej sobie. Akcja uświadamiania narodowego doprowadziła do unarodowienia wielkich mas. To zaś pozwoliło polskiej irredencie w czasie I wojny światowej i krótko po niej, uniknąć strasznego i przerażającego losu Powstania Styczniowego, które załamało się nie tylko w skutek przemocy rosyjskiej, porażającej obojętności chłopów, ale i spisków oraz knowań Żydów - czwartego, najinteligentniejszego wroga Polaków.
Liga Narodowa przez wiele lat swojego działania miała wielki rozmach i wewnętrzną siłę. Tworzyły ją ośrodki rozsiane po wszystkich częściach dawnych ziem polskich. Zabór rosyjski, pruski, austriacki oraz Królestwo Polskie - wszędzie działali najwyższej klasy polscy narodowcy. Wszędzie propagowali oni nowy model i kult polskości - demokratycznej, ludowej, bardzo pozytywistycznej. Członkami Ligi Narodowej byli najlepsi oraz najwybitniejsi Polacy tacy jak: Roman Dmowski, Jan Ludwik Popławski, Zygmunt Balicki, Wojciech Korfanty, Władysław Grabski, Stanisław Grabski, Marian Seyda, Jan Mosdorf, Tadeusz Bielecki, Jan Czekanowski, Seweryn Czetwertyński, Stanisław Głąbiński, Marceli Godlewski, Władysław Jabłonowski, Wiktor Jaroński, Władysław Konopczyński, Wincenty Witos, Stanisław Kozicki, Zygmunt Miłkowski, Henryk Rossman, Stefan Rowiński, Roman Rybarski, Teofil Waligórski i wielu innych. Głównym celem tej znakomitej organizacji było kształtowanie nowoczesnego narodu polskiego - silnego, umiejącego rywalizować i gotowego oprzeć się innym narodom, realizującego własną misję dziejową; a nie rozpaczającego nad własnym tragicznym losem.
Charakteryzowało ją dążenie do utworzenia jednolitego narodowo i spójnego państwa. Liga negowała socjalizm, internacjonalizm oraz walkę klasową. Za prawdziwe zagrożenie uważała działalność mniejszości narodowych. Piętnowała ucisk władz rosyjskich i niemieckich, krytykowała obóz ugodowców za ich lojalizm wobec Rosji. Jej działacze odzyskanie niepodległości pojmowali jako cel dalekosiężny i strategiczny. Organizacja ta wydawała we Lwowie bardzo popularny dwutygodnik, a następnie miesięcznik - "Przegląd Wszechpolski". Było to pismo społeczno - polityczne wydawane jako organ prasowy Narodowej Demokracji w latach 1895-1905. Przegląd Wszechpolski propagował solidaryzm społeczny, negację walki klas oraz aktywną walkę z germanizacją i rusyfikacją. Zwalczał także tradycję insurekcyjno - romantyczną bliską "zbawcy narodu" Józefowi Piłsudskiemu. Pismo to stało się kuźnią ideologii polskiego nacjonalizmu oraz głównych założeń programowych obozu narodowego. Chłopi oraz masy ludowe czytały zakazany i konfiskowany przez cenzurę zaborców, ale bardzo poczytny i lubiany miesięcznik - "Polak". Było to pismo skierowane właśnie dla tej, upośledzonej i poniżonej w czasie szlacheckiej Polski warstwy chłopskiej. Jak już pisałem wcześniej pismo "Polak" było miesięcznikiem kierowanym do ludu wiejskiego, wydawanym przez obóz narodowy od 1 października 1896 roku w Krakowie. Założycielem, autorem koncepcji oraz głównym redaktorem pisma był "pierwszy endek" Jan Ludwik Popławski.
Formalnie pismo redagował Kasper Wojnar. Polski obóz narodowy pomógł powstać, okrzepnąć i nabrać sił stronnictwu ludowemu z którym chętnie współpracował. Pod pojęciem "Narodowa Demokracja" należy rozumieć szeroko postrzegany obóz narodowo - demokratyczny, w którego skład wchodziły nie tylko formalne struktury polityczne, lecz także liczne organizacje, towarzystwa oraz stowarzyszenia gospodarcze, społeczne, kulturalne, kobiece i sportowe. W latach 1907 - 1911 z powodu prorosyjskiego i słowianofilskiego kursu Romana Dmowskiego dochodzi do serii rozłamów (zwanych pod pojęciami Frondy oraz Secesji). Dokładna data rozwiązania Ligi Narodowej nie jest do końca znana.
Według wspomnień autentycznego przyjaciela Dmowskiego - Stanisława Kozickiego miało to miejsce w 1927 roku, według relacji Dmowskiego w kwietniu 1928 roku. Ta organizacja będąca swoistym fenomenem została zastąpiona nowym tajnym stowarzyszeniem o nazwie "Straż". Jako zagorzały endek gorąco zachęcam do prowadzenia badań nad dziejami polskiego obozu narodowego czy szerzej nad dziejami polskiej nowoczesnej polityki na przełomie XIX i XX wieku. Warto wyrobić sobie własną, samodzielną opinię na temat nowoczesnego polskiego nacjonalizmu, a nie słuchać zakłamanej propagandy antypolskiej i antyendeckiej.
Wojciech Jurczyk
Za: http://www.owp.org.pl/index.php/860-polski-fenomen-ligi-narodowej
