Wiosną 1940 r., fiaskiem zakończyła się inicjatywa Ryszarda Świętochowskiego i kierowanego przez niego CKON (Centralnego Komitetu Organizacji Niepodległościowych), polegająca na dążeniu do przejęcia władzy nad podziemnymi strukturami Państwa.
W ciągu dwóch miesięcy (marzec, kwiecień) zostali aresztowani trzej czołowi działacze Komitetu, czyli: Marian Borzęcki, Norbert Barlicki i sam Świętochowski. Fakt ten spowodował spore zamieszanie w organizacjach zrzeszonych w CKON oraz sparaliżował pracę jego Biura Politycznego.
W obliczu tak trudnej sytuacji, obawiając się utraty swojej niezależności, kilka organizacji skupionych dotychczas w ośrodku Świętochowskiego, postanowiło utworzyć nową platformę porozumienia o statusie konspiracyjnej centrali, która w pełni uznawałaby zwierzchność Rządu Polskiego na Uchodźstwie. W praktyce celem nowej inicjatywy było przejęcie kompetencji rozbitego Centralnego Komitetu Organizacji Niepodległościowych.
21 kwietnia w wyniku porozumienia doszło do powstania Komitetu Porozumiewawczego Organizacji Niepodległościowych – KPON. W skład Komitetu weszły początkowo: Tajna Armia Polski, „Znak”, Związek Czynu Zbrojnego i Gwardia Obrony Narodowej.
W trakcie spotkania założycielskiego poszczególne organizacje podjęły uchwałę o ujednoliceniu pracy konspiracyjnej i struktur wszystkich szczebli oraz o zespoleniu wysiłku konspiracyjnego i utworzeniu w przyszłości Wydziału Wykonawczego, który miał mieć kompetencje władzy dyspozycyjnej.
Ponadto zobowiązano się do powojennego ustalenia winnych klęski wrześniowej, a także zadeklarowano, że skonfederowane organizacje, w działalności swojej nie będą kierować się żadnymi grupowymi względami społeczno – politycznymi.
Wspomnianą uchwałę podpisały: cztery grupy wywodzące się z Korpusu Obrońców Polski, „Miecz i Pług”, Organizacja Wojskowa, Polska Niepodległa, Tajna Armia Polska, Grupa Ideowo – Polityczna „Znak”, „Pobudka”, Związek Czynu Zbrojnego oraz Gwardia Obrony Narodowej.
W lipcu 1940 r., sfinalizowano dalsze pertraktacje mające prowadzić do jeszcze większego zacieśnienia wzajemnych stosunków. Oznaczało to potrzebę ujednolicenia stanowiska względem CKON, Politycznego Komitetu Porozumiewawczego i ZWZ, a także uściślenia współpracy na odcinku wojskowo – organizacyjnym i propagandowo – informacyjnym.
Aby osiągnąć wyżej wymienione cele opracowano projekt memoriału, który planowano skierować do Biura Politycznego CKON. Dokument ten był także zapowiedzią powstania Zbrojnej Konfederacji Narodu.
W związku jednak z tym, że projekt ów wywołał zastrzeżenia kierownictw niektórych z zainteresowanych organizacji, do wysłania dokumentu nie doszło.
Wszystko to nie przeszkodziło w prowadzeniu dalszych rozmów, które miały miejsce w ciągu sierpnia i września 1940 r., a których intensywność zwiększono po formalnym rozpadzie KPON (sierpień).
Decydujące rozmowy przeprowadzono 14 i 16 września. Na kolejnym zebraniu w dniu 19 września wszyscy pełnomocnicy zainteresowanych grup wyrazili zgodę na przystąpienie do konfederacji. Za oficjalną datę powstania nowej organizacji, która przybrała nazwę Konfederacji Narodu (KN), przyjęto dzień 28 września 1940 r. Na następnym posiedzeniu, w dniu 7 listopada przyjęto deklarację ideową KN i projekt statutu.
W wyniku dalszych rozmów opracowano instrukcje dotyczące podziału administracyjnego, a także budowy struktur Sztabu Głównego i oddziałów.
W skład kierownictwa KN, dla którego przyjęto nazwę: Tymczasowy Związek Rady Konfederacji, weszli z ramienia poszczególnych organizacji:
- mjr Zbigniew Pater „Orlot” (Gwardia Obrony Narodowej).
- Witold Rościszewski “Jerzy Karewicz” (“Pobudka”).
- mjr Jan Włodarkiewicz „ Jan Darwicz” (TAP).
- Henryk Dunin – Borkowski „Zaremba”. (grupa ideowo – polityczna „Wawel”).
- Stanisław Roman Dangel „Salisch” („Znak”).
- ppłk Franciszek Julian Znamirowski „Profesor Witold” (Związek Czynu Zbrojnego).
Dla zwiększenia tempa i lepszej koordynacji prac nad planami i wytycznymi działania, powołano komisje: wojskową, społeczną, oświatową, propagandową i bezpieczeństwa.
Równolegle (1 listopada 1940 r.) skierowano meldunki o powołaniu KN do Delegata Rządu RP w Kraju, Biura Politycznego oraz do Komendy Głównej ZWZ.
W meldunkach tych określono stosunek KN do najważniejszych ośrodków politycznych i wojskowych w okupowanym kraju. I tak zdaniem skonfederowanych organizacji PKP nie była reprezentantem całego narodu, natomiast ZWZ uznano za ewentualnego partnera a współpracę z nim za niezbędną konieczność. W stosunku do CKON wyrażono odcięcie się od jego kierunku politycznego. W dokumencie tym wymieniono również warunki, jakie powinien spełniać kandydat na Delegata Rządu.
Pod koniec grudnia 1940 r., Rada Konfederacji zmieniła nazwę na Prezydium Konfederacji Narodu. Jednocześnie zmienił się skład kierownictwa. 4 stycznia 1941 r., przewodniczenie Prezydium objął tymczasowo ppłk Franciszek Julian Znamirowski „Profesor Witold” ze Związku Czynu Zbrojnego.
Funkcję tą sprawował niecały miesiąc, ponieważ już 28 stycznia, po długich naradach w kierownictwie KN, nowym przewodniczącym wybrano mjr Jana Włodarkiewicza.
W skład Prezydium weszli:
- ppłk Znamirowski „Profesor Witold”, sprawy wojskowe (Komendant wojskowy).
- mjr Józef Pater „Orlot”, policja i bezpieczeństwo (Komisarz cywilny).
- Stanisław Roman Dangel „Salisch, sprawy polityczne.
- Witold Rościszewski „Jerzy Karewicz”, informacja i propaganda.
- Henryk Dunin – Borkowski „Zaremba”, sprawy społeczne i gospodarcze.
W trakcie kilku pierwszych miesięcy istnienia Konfederację Narodu zasiliło kilka mniejszych, częściowo do dzisiaj niezidentyfikowanych organizacji. I tak np. 30 września swój akces do KN zgłosiła Organizacja Bojowa, która 1 listopada została włączona w skonfederowane struktury. Dziesięć dni później włączono w nie także organizację „Grom”.
W grudniu 1940 r., dla pionu wojskowego organizacji, dowodzonego przez mjr Jana Włodarkiewicza, przybrano nazwę Wojskowe Oddziały Skonfederowane (WOS). Tym samym „Biuletyn Żołnierski” przestał być organem prasowym TAP, a kolejne jego numery zaczęły wychodzić pod szyldem WOS.
W końcu stycznia 1941 r., postanowiono podzielić dotychczasową strukturę na dwa piony: polityczny i wojskowy.
Pion polityczny pozostawał przy starej nazwie (Konfederacja Narodu). W jego skład weszli członkowie organizacji politycznych („Znak”, „Wawel”) oraz członkowie pionów cywilnych pozostałych organizacji skonfederowanych. Między innymi, do kierownictwa KN wszedł wówczas Bolesław Piasecki, reprezentujący ugrupowania współpracujące z nim po wybuchu wojny. Pion wojskowy otrzymał natomiast nową nazwę – Konfederację Zbrojną (KZ).
Całość struktur oraz działalność nowopowstałej Konfederacji Zbrojnej określały i regulowały postanowienia, zawarte w szesnastu instrukcjach, wydanych w okresie od listopada 1940 – lipca 1941 r., przez Sztab Główny kolejno: Konfederacji Narodu, Wojskowych Oddziałów Skonfederowanych i wreszcie Konfederacji Zbrojnej.
Według wytycznych tam zawartych KZ była konspiracyjną organizacją wojskową, składającą się z trzech podstawowych pionów organizacyjnych:
- Naczelny (Komendant Naczelny, Sztab Główny).
- Okręgowy (Komendy Okręgów).
- Powiatowy (Komendy Powiatów).
Do kompetencji poszczególnych szczebli organizacyjnych należał całokształt prac wojskowych. Same struktury organizacji zależne były od poszczególnych faz działania. Koncepcja KZ mówiła o trzech fazach:
- okres przygotowawczy (praca konspiracyjna).
- okres alarmowy (stan gotowości bojowej i wybuch powstania).
- okres akcji bojowej.
Schemat organizacyjny w fazie pierwszej, czyli konspiracyjnej przedstawiał się następująco:
- Komendant Naczelny.
- Sztab Główny.
- Komendant Okręgu.
- Zastępca Komendanta Okręgu (dowódca oddziałów bojowych okręgu).
- Inspektor terenowy (dowódca oddziałów bojowych obwodu).
- Komendant powiatu.
- Zastępca komendanta powiatu (dowódca oddziałów bojowych powiatu).
Według założeń kierownictwa KZ dopiero w ostatniej, trzeciej fazie prowadzenie akcji bojowej, niezależnie od władz terenowych, miało przejść w ręce dowódców związków taktycznych, powstałych w fazie drugiej.
Schemat organizacyjny podczas akcji bojowej (trzeciej fazy) miał przekształcić się w następujący sposób:
- Dowódca korpusu (dawny zastępca Komendanta Okręgu).
- Dowódca dywizji (dawny Inspektor Obwodowy).
- Dowódca pułku (dawny zastępca Komendanta Powiatu).
Według założeń statutowych Komendanta Naczelnego pionu wojskowego (KZ), wybierało Prezydium Konfederacji Narodu.
Sztab główny dzielił się na:
Oddział I Organizacyjno – Mobilizacyjny.
Sekcje:
1) Organizacyjna.
2) Adiutantura.
3) Mobilizacyjna.
4) Ogólna.
Oddział II Informacyjno – Wywiadowczy.
Sekcje:
1) Wojskowa.
2) Polityczna.
3) Przemysłowa.
4) Kontrwywiad.
Oddział III Wyszkoleniowo – Operacyjny.
Sekcje:
1) Wyszkolenia.
2) Dyslokacyjno – Operacyjna.
3) Łączności.
4) Saperów.
5) Uzbrojenia.
Oddział IV Zaopatrzenia i Służb specjalnych.
Sekcje:
1) Zaopatrzenia Intendenckiego.
2) Etapów.
3) Zdrowia.
4) Przemysłu Wojennego.
5) Duszpasterstwa.
6) Sprawiedliwości.
Oddział V Transportowo – Komunikacyjny.
Sekcje:
1) Kolejowa.
2) Dróg Wodnych.
3) Dróg Bitych.
4) Taborów.
Oddział VI - Inspekcyjny.
Teren operacyjny Konfederacji został podzielony na Okręgi:
Okręg I – Warszawa Miasto. (W 1)
3 powiaty grodzkie.
Okręg II – Warszawa. (W 2)
Obwody:
A) Siedlce, 6 powiatów.
B) Warszawa - Wschód, 6 powiatów oraz część powiatu warszawskiego.
C) Warszawa - Zachód, 3 powiaty oraz część powiatu warszawskiego.
D) Skierniewice, 8 powiatów.
E) Płońsk, 5 powiatów.
Okręg III – Lublin.
Obwody:
F) Lublin, 9 powiatów.
G) Zamość, 8 powiatów.
Okręg IV Radom – Kielce.
Obwody:
H) Radom, 6 powiatów.
I) Kielce, 6 powiatów.
J) Sandomierz, 5 powiatów.
Okręg V - Kraków.
Obwody:
K) Kraków, 6 powiatów.
L) Tarnów, 8 powiatów.>br> M) Rzeszów, 7 powiatów.
N) Nowy Sącz, 5 powiatów.
Komendanci Okręgowi podlegali, poprzez Szefa Sztabu Głównego, Komendantowi Naczelnemu i przed nim odpowiadali za całokształt prac, prowadzonych na terenie swoich okręgów.
Nominacje na Komendantów Okręgów nadawał wyłącznie Komendant Naczelny, na wniosek Szefa Sztabu Głównego. Struktura dowodzenia w okręgach wyglądała następująco:
- Komendant.
- I zastępca komendanta.
- II zastępca i szef sztabu okręgu.
Sztab kręgu składał się z:
Oddziału I Organizacyjno – Mobilizacyjnego.
Oddziału II Informacyjno – Wywiadowczego.
Oddziału III Wyszkoleniowo – Operacyjnego.
Oddziału IV Zaopatrzenia, służb specjalnych i transportowo – komunikacyjnego.
Inspektorzy obwodowi.
Głównymi zadaniami Inspektorów Obwodowych, w powiatach im przydzielonych, było przygotowywanie wniosków oraz decydowanie w terenie o sprawach, wchodzących w zakres kompetencji Komendanta Okręgu. Początkowo pełnili oni zarówno funkcję inspektorów w pełni tego słowa znaczeniu, ale też i komendantów obwodów.
Komendanci obwodów podlegali bezpośrednio Komendantowi danego Okręgu. Struktura dowodzenia w obwodach wyglądała następująco:
- Komendant Obwodu.
- I Zastępca komendanta.
- II Zastępca Komendanta oraz szef sztabu Komendantury Obwodu.
Ze względu na specyfikę pracy konspiracyjnej w samej stolicy, dla Okręgu I (Warszawa Miasto) ustalono odrębną strukturę.
Na terenie Warszawy funkcjonowało dwóch Inspektorów Okręgowych – jeden dla terenów położonych na wschodnim brzegu Wisły, drugi na terenach położonych na prawym brzegu rzeki.
Oprócz komendantów powiatów grodzkich funkcjonowali dowódcy grup batalionowych (bez tworzenia pułków). Inspektorzy okręgowi mieli uprawnienia Inspektorów Sztabu Głównego, natomiast dowódcy grup uprawnienia zastępcy komendantów powiatów w innych okręgach.
Najmniejszą jednostka organizacyjną była sekcja, złożona z 6 ludzi 1+5. Drużyna składała się z trzech sekcji (18 ludzi), pluton z trzech drużyn (54 ludzi).
Według meldunku szefa Oddziału I Sztabu Głównego KZ, mjr Andrzeja Grochowskiego „Floriana”, datowanego na 11 maja 1941 r., liczebność organizacji wynosiła:
Oficerowie – 294.
Podchorążowie – 268.
Podoficerowie – 1 974.
Szeregowcy – 27 651.
Razem: 30 187.
Cyfry te potwierdza bardziej szczegółowe zestawienie z sierpnia 1941 r.:
Okręg I – Warszawa Miasto (W 1)
W skład Okręgu wchodziły trzy powiaty grodzkie (Południe – Mokotów, Północ- Śródmieście, Wschód – Praga), a także samodzielne oddziały w dzielnicy Ochota, w Elektrowni i w Miejskim Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji.
1) Południe – Mokotów (W1/I)
4 kompanie (TAP), 1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
23 oficerów, 33 podchorążych, 102 podoficerów, 380 szeregowych, 16 kobiet.
Łącznie: 554 ludzi.
2) Północ – Śródmieście (W1/II)
3 kompanie (2 z TAP, 1 z „Pobudki”), 2 kompanie zawiązkowe (w tym 1 z TAP, 1 z „Pobudki”).
27 oficerów, 17 podchorążych, 68 podoficerów, 175 szeregowych, 22 specjalistów cywilnych.
Łącznie: 309 ludzi.
3) Wschód – Praga (W1/III)
6 kompanii (5 TAP, 1 ZCZ).
52 oficerów, 38 podchorążych, 165 podoficerów, 474 szeregowych, 26 kobiet.
Łącznie: 765 ludzi.
4) Samodzielne kompanie.
a) Ochota. 10 oficerów, 3 podchorążych, 32 podoficerów, 112 szeregowych.
Łącznie: 353 ludzi (GON).
b) Elektrownia. 1 podchorąży, 352 specjalistów cywilnych.
Łącznie: 50 ludzi (GON).
c) Wodociągi. 1 oficer, 49 specjalistów cywilnych.
Łącznie 50 ludzi (GON).
Łącznie ewidencja Okręgu I objęła 19 kompanii.
Razem ze sztabem okręgu stan liczebny wyniósł:
125 oficerów, 92 podchorążych, 367 podoficerów, 1 147 szeregowych, 49 kobiet, 423 specjalistów cywilnych. Łącznie: 2 197 osób.
Okręg II - Warszawa Województwo (W 2).
Okręg składał się z 5 obwodów i 26 powiatów. Do dzisiaj udało się ustalić liczebność jedynie 15 powiatów:
1) Powiat Warszawa.
26 kompanii (13 GON, 6 ZCZ, 9 TAP), 4 kompanie zawiązkowe (3 ZCZ, 1 TAP).
2) Powiat Sochaczew.
3 kompanie (1 GON, 2 ZCZ), 1 kompania zawiązkowa (TAP).
3) Powiat Błonie.
9 kompanii (7 gon i 2 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ i TAP).
4) Powiat Grójec.
5 kompanii (2 GON, 2 ZCZ, 1 TAP).
5) Powiat Garwolin.
3 kompanie (1 GON, 2 ZCZ).
6) Powiat Mińsk Mazowiecki.
2 kompanie (GON), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ, TAP)
7) Powiat Radzymin.
3 kompanie (2 GON, 1 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ, TAP).
8) Powiat Ostrów Mazowiecka.
2 kompanie (ZCZ), 3 kompanie zawiązkowe (2 ZCZ, 1 TAP).
9) Powiat Węgrów.
7 kompanii (2 GON, 2 ZCZ, 3 TAP), 3 kompanie zawiązkowe (2 ZCZ, 1 TAP).
10) Powiat Sokołów Podlaski.
8 kompanii (2 GON, 3 ZCZ, 3 TAP), 1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
11) Rawa Mazowiecka.
2 kompanie (1 GON, 1 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (1 ZCZ, 1 TAP).
12) Powiat Skierniewice.
6 kompanii (3 GON, 3 ZCZ), 1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
13) Powiat Łowicz.
2 kompanie (1 GON, 1 ZCZ), 1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
14) Powiat Brzeziny.
5 kompanii (4 GON, 1 TAP), 1 kompania zawiązkowa (TAP).
15) Powiat Pułtusk.
1 kompania zawiązkowa (TAP).
Łącznie ewidencją (tylko z 15 powiatów) objęto 83 kompanie pełne i 24 zawiązkowe. Stan liczebny wyniósł 4 875 ludzi.
Okręg III Lublin (III L).
Okręg składał się 2 Obwodów i 18 powiatów. Poniższy wykaz obejmuje jedynie 14 powiatów:
1) Powiat Lublin.
1 kompania (GON).
2) Powiat Puławy.
3 kompanie (ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
3) Powiat Lubartów.
1 kompania zawiązkowa (TAP).
4) Powiat Łuków.
11 kompanii (2 GON, 9 TAP).
5) Powiat Siedlce.
12 kompanii (3 GON, 9 TAP), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
6) Powiat Radzyń Podlaski.
1 kompania (GON), 1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
7) Powiat Chełm.
2 kompanie (ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
8) Powiat Krasnystaw.
1 kompania zawiązkowa (TAP).
9) Powiat Hrubieszów.
6 kompanii (nie uwzględniono przynależności organizacyjnej).
10) Powiat Zamość.
4 kompanie (ZCZ), 3 kompanie zawiązkowe (2 ZCZ, 1 TAP).
11) Powiat Tomaszów Lubelski.
4 kompanie (ZCZ), 4 kompanie zawiązkowe (3 ZCZ, 1 TAP).
12) Powiat Biłgoraj.
2 kompanie (ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (1 ZCZ. 1 TAP).
13) Powiat Janów Lubelski.
2 kompanie (1 GON, 1 ZCZ), 1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
14) Powiat Sokal.
1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
Łącznie tą niepełną ewidencją objęto 48 kompanii i 20 kompanii związkowych. Stan liczebny III Okręgu wyniósł więc 13 333 ludzi.
Okręg IV Kielce (IV K).
Okręg kielecki obejmował 3 Obwody i 17 powiatów.
1) Powiat Kielce.
5 kompanii (2 GON, 3 ZCZ), 3 kompanie zawiązkowe (2 ZCZ, 1 TAP).
2) Powiat Jędrzejów.
3 kompanie (2 GON, 1 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (1 ZCZ, 1 TAP).
3) Powiat Włoszczowa.
5 kompanii (4 GON, 1 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
4) Powiat Końskie.
28 kompanii (GON).
5) Powiat Opoczno.
11 kompanii (10 GON, 1 ZCZ).
6) Powiat Radom.
7 kompanii (5 GON, 2 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
7) Powiat Kozienice.
1 kompania (GON).
8) Powiat Iłża.
4 kompanie (3 GON, 1 ZCZ).
9) Powiat Opatów.
1 kompania (ZCZ).
10) Powiat Sandomierz.
2 kompanie (ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
11) Powiat Stopnica.
2 kompanie (ZCZ), 1 kompania zawiązkowa (TAP).
12) Powiat Pińczów.
1 kompania (ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (1 ZCZ, 1 TAP).
13) Powiat Miechów.
3 kompanie (2 GON, 1 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (1 ZCZ, 1 TAP).
14) Powiat Olkusz.
1 kompania (ZCZ).
15) Powiat Sosnowiec.
Brak danych.
16) Powiat Zawiercie.
1 kompania (GON).
17) Powiat Częstochowa.
17 kompanii (11 GON, 6 ZCZ), 4 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
Ponadto ewidencją objęto 4 powiaty z województwa łódzkiego:
18) Powiat Radomsko.
5 kompanii (4 GON,, 1 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).
19) Powiat Piotrków Trybunalski.
10 kompanii (8 GON, 2 ZCZ), 2 kompanie zawiązkowe (ZCZ).br> 20) Powiat Koluszki.
1 kompania (ZCZ).
21) Powiat Wieluń.
1 kompania (GON).
Łącznie KZ w Okręgu Kielce, grupowała w swoich szeregach 108 pełnych kompanii i 24 kompanii związkowych. Stan liczebny wyniósł 2 240 ludzi.
Okręg V Kraków (V K).
Okręg Kraków obejmował swym zasięgiem 4 Obwody i 26 powiatów. Dziś dysponujemy danymi jedynie z 13 powiatów.
1) Powiat Kraków.
7 kompanii (4 GON, 3 ZCZ)
2) Powiat Wadowice.
3 kompanie (ZCZ).
3) Powiat Myślenice.
1 kompania (GON).
4) Powiat Bochnia.
5 kompanii (2 GON, 3 ZCZ).
5) Powiat Dębica.
1 kompania zawiązkowa (ZCZ)
6) Powiat Tarnów.
2 kompanie (GON), 1 kompania zawiązkowa (ZCZ).
7) Powiat Rzeszów.
4 kompanie (1 GON, 3 ZCZ).
3 kompanie (ZCZ).
9) Powiat Limanowa.
3 kompanie (1 GON, 2 ZCZ)
10) Powiat Nowy Sącz.
9 kompanii (6 GON, 3 ZCZ)
11) Powiat Gorlice.
2 kompanie (ZCZ).
12) Powiat Jasło.
1 kompania (GON).
13) Powiat Krosno.
2 kompanie (ZCZ).
Niepełna ewidencja Okręgu V, mówi o 42 pełnych kompaniach i 2 zawiązkowych. Niestety nie zachowały się zestawienia stanu liczebnego Okręgu.
Po podsumowaniu tych niepełnych danych, wychodzi nam, że Konfederacja Zbrojna, w połowie 1941 r., liczyła 360 kompanii, w tym 290 pełnych i 70 zawiązkowych (szkieletowych). Po podsumowaniu stanów liczebnych otrzymujemy liczbę 22 665 ludzi. Musimy jednak wziąść pod uwagę fakt, iż zestawienie to nie obejmuje stanu liczbowego Okręgu Kraków i częściowo Okręgu Kielce. Poza tym do wszelkich ewidencji konspiracyjnych trzeba podchodzić z dużą rezerwą. W tym przypadku nie można zapomnieć jeszcze o tym, że zestawienie powyższe nie uwzględnia samorzutnego włączania się części oddziałów Konfederacji do ZWZ, które to zjawisko było dość powszechne, choćby w Okręgach: Kraków i Lublin.
Biorąc wszystkie te czynniki pod uwagę, z dużą dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, iż w połowie 1941 r. liczebność Konfederacji Zbrojnej wynosiła 25 – 30 000 żołnierzy.
Do dnia dzisiejszego nie zdołano w pełni odtworzyć obsady personalnej Sztabu Głównego Konfederacji Zbrojnej. Poniżej przedstawię Państwu dane częściowe, jednak nie budzące wątpliwości (za Kazimierzem Malinowskim):
Naczelny Komendant:
- mjr Jan Włodarkiewicz „Jan Darwicz”.
Szef Sztabu Głównego:
- płk dypl. inż. Tadeusz Kurcyusz „Fiszer”.
Sztab Główny:
Oddział I Organizacyjno – Mobilizacyjny.
Szef:
- mjr Andrzej Grochowski „Florian” (TAP).
Sekcje:
1) Organizacyjna.
- mjr Józef Tyniec „Virtus” (GON).
2) Adiutantura.
- por. Stanisław Pawłowski „Stal” (GON)
3) Mobilizacyjna.
- kpt. Tadeusz Grochowski „Florek” (GON).
4) Ogólna.
- por. Marian Sztorc „Grzegorz Plater”.
Oddział II Informacyjno – Wywiadowczy.
Szef:
- mjr/ppłk Józef Pater „Orlot” (GON).
Sekcje:
1) Wojskowa.
- Tadeusz Dobrowolski „Aleksander” (TAP).: ?? – marzec 1941 r. (aresztowany).
- N.N.
2) Polityczna.
- mjr Eugeniusz Zaturski „Lux” (TAP).: ?? – lipiec 1941 r. (aresztowany).
- N.N.
3) Przemysłowa.
- N.N.
4)Kontrwywiad.
- Inż. Jerzy Skoczyński „Bartek” (TAP).
Oddział III Wyszkoleniowo – Operacyjny.
Szef:
- kpt/mjr N.N. „Tol”. (Nie jest wykluczone, że chodzi tu o Antoniego Żochowskiego, późniejszego zastępcę szefa Wydziału Wyszkolenia w Oddziale III KG AK).
Sekcje:
1) Wyszkolenia.
- N.N.
2) Dyslokacyjno – Operacyjna.
- por. rez. Andrzej Czajkowski „Bene” (TAP).
3) Łączności.
- kpt. Stanisław Ziembiński (TAP)
Zastępca:
- ppor. rez. Kazimierz Malinowski „Wroński” (TAP).
4) Saperów.
- kpt./mjr Stefan Jaworski „Stefan”.
5) Uzbrojenia.
- por./kpt. Szczepan Kubetius „Kuba”.
Oddział IV Zaopatrzenia i Służb specjalnych.
Szef:
- mjr Zygmunt Rogulski „Naczelnik (GON).
Sekcje:
1) Zaopatrzenia Intendenckiego.
- Maciej Rosiak „Maciej” (TAP).
2) Etapów.
- kpt. Jan Minasiewicz „Rafał” (ZCZ)
3) Zdrowia.
- dr Czesław Jaworski „dr Sas” (ZCZ).
4) Przemysłu Wojennego.
- N.N.
5) Duszpasterstwa.
- ks. Jan Słomiński „Wnuk” (ZCZ)
6) Sprawiedliwości.
- Tadeusz Semadeni („Znak”)
Oddział V Transportowo – Komunikacyjny.
Szef:
- por. rez. inż. Adam Koczorowski („Znak”).
Sekcje:
1) Kolejowa.
- inż. Rudolf Dehnel.
2) Dróg Wodnych.
– N.N.
3) Dróg Bitych.
- N.N.
4) Taborów.
- N.N.
Oddział VI Inspekcyjny.
Szef:
- ppłk dypl. Franciszek Julian Znamirowski „Profesor Witold” (ZCZ)
Obsada dowództw terenowych.
Okręg I Warszawa – Miasto.
Komendant:
- mjr/ppłk Zygmunt Bogdanowski „Bohdan” (TAP).
Szef sztabu:
- mjr Wiktor Olszewski.
Inspektor:
- por./kpt. Stefan Bielecki „Czesław”.
Dowódcy kompanii:
- ppor. rez. Władysław Brym „Władek”.
- ppor. rez. Zbigniew Brym „Zdunin”.
- por./kpt/Stefan Golędzinowski „Smoleński” („Pobudka”).
- ppor. rez. Czesław Jurzyński „Czesław”.
- ppor. ppor. rez. Czesław Jerzy Kulesza „Dzierko”.
- ppor. rez. Eugeniusz Marczewski „Olszyna” (GON) – Zgrupowanie Elektrownia.
- por./kpt. Janusz Przeździecki „Prawdzic”.
- por./kpt. Mieczysław Sokołowski.
- ppor. N.N. „Szaruga” (GON) – Zgrupowanie Wodociągi.
Okręg II Warszawa – Województwo.
Komendant:
- mjr/ppłk N.N. „Józefa” (TAP) (Być może chodzi tu o Józefa Rośka).
Sztab:
- ppor. rez. Antoni Cichoszewski „Michał”.
- ppor. Marian Głowacki.
- ppor. rez. Jan Wodziński „Jastrzębiec”.
Dowódcy batalionów:
- ppor. rez. Ryszard Miros „Wacław”.
- ppor. rez. Zygmunt Suchanowicz „Kazimierz Łoś”
Dowódcy kompanii:
- ppor. rez. Edward Laskus „Daj”, „Wilczyński”.
- ppor. rez. Bolesław Morawski „Gaweł”.
- ppor. rez. Mieczysław Tolak „Paweł”.
- ppor. rez. Stanisław Włodarczyk „Romuald Rozbicki”.
Komendanci powiatowi:
- kpt. Aleksander Żytkiewicz „Albin Jastrzębski”.
Okręg III Lublin.
Komendant:
- mjr N.N. „Macieja” (TAP).
Zastępca komendanta:
- kpt. N.N. „Tadeusz”.
Dowódcy kompanii:
- ppor. rez. Zbigniew Adamowicz.
- kpt. Henryk Jacuński.
Okręg IV Kielce.
Komendant:
- kpt. Jan Minasiewicz „Rafał” (ZCZ)
- mjr/ppłk Stanisław Mirecki „Butrym” (TAP).
Adiutant komendanta:
- ppor. rez. Jan Wojciech Lipczewski „Wojtek”.
Sztab:
- ppor. N.N. „Daniecki”.
Dowódcy kompanii:
- ppor. Zdzisław Grużewski.
- por. Zygmunt Kiljańczyk.
- ppor. Malatyński.
- ppor. Julian Kajdy.
- por. Marian Sołtysiak.
- ppor. Tadeusz Wereżyński.
Komendanci powiatowi:
Częstochowa:
- por. Konstanty Cichocki (ZCZ).
Okręg V Kraków.
- mjr Eugeniusz Gajewski „Tytus Rola” (GON).
Inspektor obwodu Nowy Sącz:
- por./kpt. Franciszek Tarnawski „Tur” (GON).
Komendanci powiatowi:
- kpt. Antoni Gryzina (ZCZ).
W okresie od września 1940 do września 1941 r., a więc od momentu powstania Konfederacji Narodu (WOS, KZ) do wcielenia jej struktur w szeregi ZWZ, główną platformą działalności tej organizacji, była praca organizacyjna i administracyjna.
Organizowanie struktur KZ odbywało się we wszystkich okręgach, choć w poszczególnych z nich z różnym natężeniem. Największe trudności napotkano w miesiącach poprzedzających atak Wehrmachtu na ZSRR (22 czerwca 1941 r.), jak i w pierwszych miesiącach po ataku.
Najgorzej wyglądała sytuacja w Okręgu Lubelskim, a to ze względu na ogromne nasycenie terenu niemieckimi oddziałami wojskowymi. Należy dodać, że w całej Generalnej Guberni było ono wysokie.
Równie trudna sytuacja panowała w pierwszych miesiącach wojny niemiecko – sowieckiej. Słowa te potwierdza meldunek Komendanta Okręgu Lublin z 11 lipca 1941 r.:
„…Powiaty Włodawa, Chełm, Hrubieszów, Tomaszów, Biłgoraj są częściowo zdezorganizowane z powodu braku wielu ludzi na skutek przesiedleń, obław masowych, aresztowań i działań wojennych…”
Mimo, iż rozbudowa struktur absorbowała prawie całą uwagę dowództwa Konfederacji, nie była to działalność jedyna, bowiem cały czas starano się kontynuować walkę czynną.
We wszystkich okręgach prowadzono akcje sabotażu na kolei, co w okresie inwazji niemieckiej na Związek Radziecki miało duże znaczenie. Szczególnie duże efekty zanotowano w Okręgu Kieleckim, a zwłaszcza na stacjach Kielce – Herby, na linii Kielce – Częstochowa oraz Skarżysko.
W akcjach tego typu wyspecjalizował się oddział Tadeusza Zawiszy z TAP, sformowany z kolejarzy. Sypano piasek do maźnic i zanieczyszczano wodę w parowozach specjalną mieszanką.
W warsztatach kolejowych w Skarżysku na szeroką skalę prowadzono akcję sabotażową, a także dwukrotnie, za pomocą trotylu wysadzono wagony ze sprzętem wojskowym.
Akcje sabotażowe starano się przeprowadzać również we wszystkich, większych zakładach przemysłowych, pracujących na potrzeby armii niemieckiej i wszędzie tam, gdzie działały komórki KZ. Powodowano trudne do wykrycia i usunięcia awarie w urządzeniach fabrycznych, zmniejszając w ten sposób tempo produkcji i obniżając jakość wyrobów.
Odcinek wywiadowczy prowadzono metodami wypracowanymi wcześniej w TAP. Niestety aresztowanie w marcu 1941 r., Tadeusza Dobrowolskiego i kilku jego współpracowników na dłuższy czas zablokowało prace wywiadu KZ.
Akcja wydawnicza i kolportażowa prasy i wydawnictw, zajmowała w kierownictwie KN i KZ miejsce szczególne. Nie trzeba chyba zbyt mocno się rozwodzić nad znaczeniem tego rodzaju przekazu w chęci oddziaływania na społeczeństwo. Rolę codziennego serwisu informacyjnego pełniły powielaczowe wydania komunikatów radiowych. Zagadnienia ideologiczne, wojskowe, polityczne, wychowawcze i gospodarcze omawiano na łamach czasopism, redagowanych przez znanych przedwojennych dziennikarzy i specjalistów z różnych dziedzin.
Do całej gamy wydawanych zarówno przez Konfederację Zbrojną jak i przez Konfederację Narodu, pism należały:
„Biuletyn Żołnierski” (Warszawa).
Wydawany na powielaczu od sierpnia 1940 r., od grudnia tego roku ukazywał się w wersji drukowanej. Organ kolejno: TAP, KN, WOS i KZ.
Po włączeniu Konfederacji Zbrojnej do ZWZ przestał wychodzić, jego zespół redakcyjny włączono w skład redakcji „Żołnierza Polskiego”.
„Przegląd Oficerski” (Warszawa).
Wydawany od sierpnia 1941 r., powielany, od listopada 1941 drukowany, miesięcznik, ostatni numer wydano w grudniu 1941 r.
„Myśl Polska” (Siedlce).
Wydawana od września 1941 r., powielana, ostatni znany numer – 24 (74) z 1942 r.
„Ogniem i Mieczem” (Nasiechowice, powiat Miechów).
Pismo wydawane do 1941 r., do kwietnia 1943, powielane, tygodnik, początkowo organ Konfederacji Zbrojnej, następnie Armii Krajowej.
„Informator Radiowy” (Okręg Kielce).
Powielany. Redaktorem był Jerzy Głowania.
„Komunikat Informacyjny Pobudki” (Warszawa).
Wydawany od 1940 r., na powielaczu. Nieregularny, od lipca 1941 r., zmieniono tytuł pisma na „Komunikat Informacyjny Konfederacji Zbrojnej i Pobudki”. Początkowo organ „Pobudki”, następnie wspólny: KZ i „Pobudki”.
„Znak” (Warszawa).
Wydawany od marca 1940 r., powielany, następnie drukowany, dwutygodnik, potem ukazywał się nieregularnie. Ostatni znany numer pochodzi z 5 kwietnia 1943 r. Organ organizacji ideowo – politycznej „Znak”, a od grudnia 1940 - Konfederacji Narodu.
„Biuletyn Słowiański” (Warszawa).
Wydawany w okresie 1940 – 1943 r. Powielany, następnie drukowany. Miesięcznik – organ Konfederacji Narodu.
„Myśl Wychowawcza” (Warszawa).
Ukazał się tylko jeden numer w 1940 r. Organ Konfederacji Narodu.
„Ziemia Mówi” (Warszawa).
Pismo przeznaczone dla wsi polskiej. Wydawane w okresie od listopada 1940 – 1941 r. Drukowane, miesięcznik, organ Konfederacji Narodu.
„Nowa Polska” (Warszawa).
Centralny organ Konfederacji Narodu. Wydawany w okresie od maja 1941 – 1944 r. Pismo drukowane, dwutygodnik.
Pionem prasowo – wydawniczym kierował szef propagandy KN - KZ Witold Rościszewski.
Na fundusz prasowo – wydawniczy składały się dotacje z Biura Politycznego CKON i Delegatury Rządu RP na Kraj, a także składki pobierane od członków KN i żołnierzy KZ, sporadycznie subsydia od zamożnych członków i sympatyków KN i KZ i składki od czytelników prasy. Jednym ze źródeł dofinansowania były także subsydia od firm polskich związanych z dwoma pionami Konfederacji.
Jednym ze sposobów finansowania pionu wydawniczego były tzw. akcje specjalne, mające na celu zdobywanie funduszy. Jednym z głośniejszych wypadów tego typu, dokonanych przez KZ w 1941 r., była akcja na szulernię Kiltynowicza, założoną w Pałacu Branickich.
Akcję tę wykonała grupa dowodzona przez por. Stefana Golędzinowskiego „Smoleńskiego”. Po wtargnięciu do lokalu, żołnierze KZ zażądali od zebranych w środku graczy wydania posiadanych pieniędzy na rzecz tajnej organizacji wojskowej. Wszyscy bez sprzeciwu zastosowali się do powyższego żądania. W ten sposób zdobyto około 70 000 zł., które następnie przeniesiono do lokalu konspiracyjnego przy ul. Koszykowej. Kwota ta, po przeliczeniu i pokwitowaniu zasiliła dość poważnie fundusz prasowo – wydawniczy Konfederacji.
Każde z pism było powielane i drukowane w powielarniach (drukarniach), wykorzystywanych uprzednio przez grupę „Znak” i TAP oraz „Pobudkę”, rzadziej w placówkach zmontowanych już po powstaniu Konfederacji Zbrojnej. Nadzór techniczny sprawował zespół wywodzący się z wydawnictw TAP i „Znaku:, czyli m.in.: Stanisław Karol Dangel, Jerzy Wesołowski, bracia Golikowie i pchor. Zbigniew Tomaszewski.
Sieć kolportażu została zreorganizowana po wsypie z listopada 1940 r., kiedy to główny ciężar prac spoczął na siatkach okręgowych i powiatowych. Prasa i wydawnictwa przeznaczone do kolportażu w terenie, były pobierane przez gońców w punktach rozdzielczych w Warszawie i rozwożone najpierw do okręgów, a następnie do powiatów.
Na szczeblu centralnym kolportażem zajmował się zespół kolporterek, dowodzony przez Marię Mazurkiewicz, kierowniczkę głównej składnicy meldunkowej szefostwa łączności KZ, mieszczącej się w gmachu Polskiego Instytutu Rozrachunkowego przy ul. Szopena 1.
Działalność łączności skupiona w Oddziale III Sztabu Głównego Konfederacji, skoncentrowana była przede wszystkim na opracowywaniu i wydawaniu instrukcji, opracowywaniu wytycznych nakazujących wydzielenie z podległych oddziałów oficerów i żołnierzy łączności, organizowanie warsztatów produkcyjnych i remontowych oraz gromadzeniu sprzętu.
W połowie 1941 r., w kierownictwie Konfederacji skupiono się także na organizacji oddziałów saperskich, zainstalowanych we wszystkich pionach strukturalnych (powiaty, okręgi, centrala) oraz na ich wyposażeniu w środki walki. Postulowano wówczas utworzenie stanowiska oficera saperów na szczeblu powiatów i okręgów i stworzenie w powiatach patroli saperskich w sile od drużyny do plutonu, zorganizowanie składnic materiałów wybuchowych w Warszawie i w okręgach, wydanie odpowiednich instrukcji szkoleniowych, oraz rozpoczęcie szkoleń.
W celu niesienia pomocy żołnierzom organizacji oraz ich rodzinom została utworzona komórka nazwana Tajny Biały Krzyż (TBK), która podzielona została na trzy sekcje: finansową, gospodarczo – samopomocową i łączności. Każda z wymienionych wyżej sekcji liczyła pięciu członków, natomiast całością dowodził przewodniczący, mianowany osobiście przez Komendanta KZ.
Rozmowy scaleniowe mjra Włodarkiewicza z dowództwem SZP/ZWZ zainicjowano już w połowie listopada 1939 r., kiedy to dowodzona przez niego Tajna Armia Polska była jeszcze we wczesnym stadium organizacyjnym.
Wówczas to doszło do spotkania, w lokalu konspiracyjnym Antoniego Sanojcy „Knapika” (szefa Oddziału I Dowództwa Głównego SZP), który wystąpił z propozycją scalenia wysiłku organizacyjnego, bądź doprowadzenia choćby do układu o współpracy. Początkowo rezultaty prowadzonych od tego czasu rozmów, były mizerne. Spowodowane to było związaniem się TAP z inicjatywą Ryszarda Świętochowskiego (CKON), która aspirowała do roli konkurencyjnej względem ZWZ i PKP (Polityczny Komitet Porozumiewawczy).
Z biegiem czasu jednak, owo niemal wrogie nastawienie do ZWZ ulegało stopniowej zmianie. Na taki stan rzeczy wpłynęło kilka czynników:
Przede wszystkim mowa tu o zmianie na stanowisku Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej (Tokarzewskiego zastąpił płk. Rowecki), następnie kapitulacji Francji, o odgórnych dążeniach Naczelnego Wodza do scalenia wysiłku zbrojnego w Kraju pod egidą ZWZ, a także o ogólnym szacunku, jaki wzbudzał gen. Rowecki.
Niemałym przełomem we wzajemnych stosunkach było uznanie ZWZ za apolityczny ośrodek o charakterze ściśle wojskowym, zaś współdziałanie z nim za rzecz konieczną. Stwierdzenia te zawarte zostały m. in. w tekście memoriału kierownictwa Konfederacji Zbrojnej wystosowanego do Biura Politycznego (o czym była już mowa wyżej).
Na owoce tak daleko idących zmian nie trzeba było długo czekać. W rozkazie z grudnia 1940 r., mjr Włodarkiewicz informuje, o ścisłej współpracy i uzgadnianiu wszystkich poczynań z ZWZ przez dowództwo Wojskowych Oddziałów Skonfederowanych.
Tak ujęta współpraca odbywała się na kilku płaszczyznach: Dowództwo WOS-KZ otrzymywało m. in. instrukcje szkoleniowe, inspektorzy ZWZ z upoważnienia wspomnianego Dowództwa przeprowadzali inspekcje w oddziałach Konfederacji, wszelkie akcje WOS-KZ o charakterze wojskowym uzgadniano uprzednio z odpowiednimi komendami ZWZ.
Naczelna Komenda Konfederacji Zbrojnej otrzymywała z ZWZ subwencje na wydawanie własnych instrukcji wyszkoleniowych, zakup broni, prowadzenie działalności sabotażowo – dywersyjnej. Podobnie rzecz miała się z dotowaniem procesu scaleniowego.
W pierwszej połowie 1941 r., współpraca między Konfederacją Zbrojną a ZWZ przebiegała już na podstawie „Instrukcji o współpracy z innymi organizacjami”, wydanej przez gen. „Grota” w grudniu 1940 r.
W tym samym mniej więcej czasie, mjr Włodarkiewicz prowadził z ppłk Sanojcą, rozmowy dotyczące dalszego zacieśnienia współpracy. Pertraktacje odbywały się w obecności przedstawicieli obu zainteresowanych stron. Zostały one zapoczątkowane głównie dzięki naciskom wywieranym na scalanie przez dowódców terenowych Konfederacji Zbrojnej.
Jednocześnie mjr Włodarkiewicz wytypowany został przez gen. Roweckiego na dowódcę tworzonego w tym czasie „Wachlarza”.
Decydujące o dalszym scaleniu rozmowy odbyły się w lipcu i sierpniu 1941 r. Ze strony Konfederacji Zbrojnej uczestniczyli w nich: Mjr Jan Włodarkiewicza „Darwicz”(Dowódca Naczelny), mjr Andrzej Grochowski „Florian” (szef Oddziału I Sztabu Głównego), mjr Józef Tyniec „Virtus” (szef sekcji 1 „organizacyjnej” Oddziału I Sztabu Głównego), mjr Zygmunt Rogulski „Naczelnik” (szef Oddziału IV Sztabu Głównego).
W trakcie spotkań omawiano spawy dalszego scalenia a w szczególności likwidację dotychczasowych komend Konfederacji Zbrojnej (naczelnej, okręgowych i powiatowych) oraz kwestię nowych przydziałów ich dotychczasowych członków.
Przedstawiciele KZ wysuwali postulaty uznania awansów oficerskich i odznaczeń nadanych przez dowództwo Konfederacji, oraz zachowania przez włączane oddziały swoich tradycyjnych, organizacyjnych nazw.
W sierpniu gen. Rowecki wydał kolejną „Instrukcję o ścisłej współpracy z innymi organizacjami”, którą „Darwicz” przesłał „do ścisłego wykonania”, komendom okręgów Konfederacji Zbrojnej.
We wrześniu 1941 r., gen. Rowecki, jako Komendant Główny ZWZ de facto objął dowództwo nad strukturami Konfederacji Zbrojnej. Techniczne przygotowania nad objęciem włączonych struktur trwały jeszcze około dwóch miesięcy. Dziś niestety nie dysponujemy konkretnymi danymi o przekazywaniu kolejnych powiatów Konfederacji do ZWZ. Wiadomo jedynie, że w listopadzie 1941 r., na terenie Okręgu Kraków przekazano powiaty: Miechów i Pińczów, natomiast do przekazania przygotowywano powiaty – Iłża, Radom, miasto Radom, Kielce i miasto Kielce.
Z niepełnych danych wynika, że cały proces zakończono na wiosnę 1942 r.
Omawiany wyżej proces nie objął niestety całości Konfederacji Zbrojnej. Część pionu wojskowego jak i pion cywilny (Konfederacja Narodu) nie podporządkowały się rozkazowi mjr Włodarkiewicza. Dowództwo nad rozłamową częścią KZ objął Bolesław Piasecki. W polskiej historiografii obowiązuje opinia, iż Konfederacja Zbrojna stała się od tego czasu formacją kanapową. Przeczą temu dane, które mówią, że już po przejściu większości struktur KZ do ZWZ, organizacja dowodzona samodzielnie przez Piaseckiego liczyła jeszcze około 10 000 członków, skupionych głównie w Warszawie, w rejonach podwarszawskich i na Podlasiu. W krótkim czasie zdołała ona sformować, przeszkolić, w pełni wyekwipować i skierować do walki 2 770 ludzi, z których poległo, zaginęło bądź zostało zamordowanych około 600.
Z początkiem 1943 r., kończono w Warszawie przygotowania do wysłania w pole głównych sił Uderzeniowych Batalionów Kadrowych (UBK - formowanych przez Konfederację Narodu), a dowodzonych przez samego Piaseckiego, który przybrał pseudonim „Sablewski”.
Latem 1943 r., na Białostocczyźnie operowało już pięć oddziałów UBK:
Oddział Ryszarda Reiffa „Jacka”, oddział Stanisława Karolkiewicza „Szczęsnego” , oddział Juliusza Tadeusza Jagodzińskiego „Stefana Pawłowskiego”, oddział Zbigniewa Łakińskiego „Grodniaka” oraz Zbigniewa Czarnockiego „Czarnego.
Wspólne dowództwo nad wymienionymi wyżej oddziałami objął Ryszard Reiff, będący faktycznie prawą ręką Piaseckiego.
17 sierpnia 1943 r., cały pion wojskowy Konfederacji, rozkazem gen. Komorowskiego został włączony ostatecznie do AK. Rozkaz scaleniowy podporządkowywał oddziały działające na Białostocczyźnie Okręgowi Białystok, a przygotowywane do wyjścia w pole oddawał do dyspozycji Okręgu Nowogródek. Wkrótce prawie wszystkie bataliony Uderzenia zostały przerzucone na teren Nowogródczyzny.
W ramach reorganizacji sił tutejszego okręgu z jednostek Uderzeniowych Batalionów Kadrowych utworzono batalion, któremu nadano nazwę III batalionu 77. Pułku Piechoty AK. Dowodził nim Bolesław Piasecki, a funkcję adiutanta pełnił Jan Wyszomirski "Wroński". Kapelanem batalionu był ks. Mieczysław Suwała "Oro", a lekarzem Stefan Goebel "Kreczetow". Dane na temat liczebności tego batalionu po ostatecznym sformowaniu w lutym 1944 r. są rozbieżne – podawane są liczby to od 480 do ok. 700 ludzi.
W skład III batalionu wchodziły:
1 kompania, d-ca Stanisław Karolkiewicz "Szczęsny",
2 kompania, d-ca Ryszard Reiff "Jacek",
3 kompania, d-ca Stanisław Hniedziewicz "Olgierd",
pluton zwiadu konnego, d-ca Jerzy Gumkowski "Ataman",
pluton łączności, d-ca Stefan Teodorowicz "Biały".
W latach 1943-1944 batalion brał udział w walkach Okręgu Nowogródek AK. Skierowany został najpierw na teren Ośrodka Lida w rejon działania Zgrupowania Nadniemeńskiego, a następnie przydzielono go do Zgrupowania Wschód (dowódca – kpt. Stanisław Dedelis "Pal"), które działało w rejonie: Iwie – Juraciszki – Sobotniki – Traby – Berezyna nad Niemnem (teren Ośrodka Iwie Okręgu Nowogródek).
Do najważniejszych akcji III Batalionu należała likwidacja oddziału Todta w Lidzie i wypad na bank wiosną 1944 r., oraz udział w zwycięskiej bitwie pod Trabami.
Batalion uczestniczył też w operacji "Ostra Brama". 6 lipca uderzał na Wilno od strony wschodniej, wzdłuż Czarnego Traktu w stronę ulicy Subocz. Poniósł ciężkie straty w okolicy linii kolejowej wiodącej na Mołodeczno i wycofał się po kilkugodzinnej walce na południe. Udał się do Puszczy Rudnickiej, gdzie wyznaczono miejsce zgrupowania sił Okręgu. 17 lipca 1944, po aresztowaniu przez NKWD zaproszonych na odprawy dowódców jednostek AK, dowództwo Okręgu podjęło decyzję o rozwiązaniu oddziałów.
Radosław Butryński ""Butryk"" Butryński
Zobacz więcej:
Konfederacja Zbrojna. Konfederacja Narodu
Tajna Armia Polska - TAP. Grupa Ideowo - Polityczna "Znak"
Tajna Organizacja Wojskowa "Związek Orła Białego"
