Minęła 85 rocznica zamachu majowego. W tej wojnie domowej, wywołanej zupełnie niepotrzebnie przez marszałka Józefa Piłsudskiego, zginęło wiele osób. Ostatnio jest moda na upamiętnianie ofiar stanu wojennego, różnych przesileń czasu PRL i innych tragicznych wydarzeń. Oczywiście, czcimy poległych w I i II wojnie światowej, w wojnie bolszewickiej i w różnych powstaniach. Dbamy o cmentarze Orląt we Lwowie, o cmentarze katyńskie, o poległych pod Monte Cassino, pod Narwikiem i gdzie indziej. Tymczasem o ofiarach zamachu majowego jest cicho. Nie mają nigdzie pomnika, ani tablicy z listą ofiar.
Jak wynika z odpowiedzi minister kultury (Aleksandry Jakubowskiej) z dnia 6.VI.2002 na moją interpelację poselską nr. 1316 z dnia 9.V.2002 „ ...groby pierwotnie znajdowały się w kwaterze B18 na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. W dniu 27 maja 1926 r. odbył się pogrzeb 169 żołnierzy i 8 osób cywilnych, które zginęły w dniach konfliktu na ulicach Warszawy ... Obecnie w kwaterze B18 zachowało się ok. 10 grobów ofiar walk z 1926 r. ... Ponadto w sąsiedniej kwaterze B20 znajduje się mogiła zbiorowa 13 oficerów i żołnierzy z 10 pułku piechoty, poległych po stronie wojsk rządowych. Na mogile znajduje się pomnik nagrobny z piaskowca zwieńczony krzyżem.”
Jak osobiście stwierdziłem nie ma tam tablicy z listą poległych. Czy taka lista w ogóle gdzieś istnieje?
Spróbuję ją odtworzyć na bazie dostępnych mi danych.
Kurier Poznański (Wydanie wieczorne) 21.V.1926 nr.231 podaje „Listy zabitych i rannych w czasie rebelji Piłsudskiego w Warszawie”. Listy są cztery, bez dat. Każda z nich rozbita jest na szpitale (względnie kostnice) skąd otrzymano informacje. Liczba rannych to około 1000 nazwisk. Przy zabitych czasami są jakieś drobne informacje – odtwarzam je poniżej łącząc te cztery listy i wszystkie szpitale oraz ustawiając zabitych w kolejności alfabetycznej:
Achciński Stanisław, szer. 36 p.p.
Aksański Franciszek, szer. Oddz. Sztab. M.S.Wojsk.
Antkowicz Wincenty, kapr. 58 p.p.
Balbierz, kapral
Bartnik Józef, lat 22, szer. 68 p.p.
Bem Mieczysław, lat 22, elektrotechnik (Skaryszewska)
Biały Jerzy, kpt. 5 dep. Wojsk. Lotn.
Bigos Stefan (Przemysłowa 10)
Bigos Stefan (Przemysława 10)
Bendor Jan, szer. 10 p.p.
Benka Stanisław
Borzyk Roman, szer. 1 baonu sanit.
Bryła Uszer Lejb, (Świętojańska 3e1)
Brzeski Bronisław, lat 64
Brzeziński Wincenty, szer. 1 pułku legj.
Bujno Zygmunt (Świętojańska 13)
Bulman Mieczysław (Krochmalna)
Burtowy Kazimierz, kpt. obserwator 2 pułku lot.
Chendoszko Julia, lat 16 (Tarczyńska 11)
Chojnowski Władysław, lat 26 (Młynowska 16)
Chrząszcz Wacław, szwol. 1 pułku
Churdziński Józef, lat 23, ułan 11 pułku
Ciąglewicz Józef, lat 25 (Madalińskiego 33)
Cieplakiewicz Wiktor, lat 21 (Wilcza 75)
Ciereszko Józef, szer. 1 pułku legj.
Cieślak Józef, lat 22, szer. 10 p.p.
Cukierman Abramm, lat 21, handlarz (Kozienice, Ziemia Radomska) –
od bomby na Nowym Zjeździe
Cukierman Moszek
Czachowski Walenty, lat 54 (Przemysłowa 5)
Czok Tadeusz, plutonowy 30 p.p.
Daniluk Klemens, st. szer. 22 p.p.
Dąbrowski Zdzisław, lat 15 (Szara 1)
Dmoch Władysław, lat 17, ślusarz (Mokotowska 14)
Domeradzki Antoni (Emilii Plater 13)
Dworakowski, major
Działowski Szlama, szereg.
Działowski Szlama, lat 29, szer.
Figaszewski Jan
Florczak Antoni, lat 21, szer. 31 p.p.
Frank-Wiszniewski Tadeusz, podpułkownik, szef sztabu dowodz. 3 dywizji legionów
Futenberg Luzer, szer. 37 p.p.
Gawras Michał, szer. 1 pułku lotn.
Gejda Marian, kanonier 1 pułku przeciwlot.
Gizycki Aleksander, lat 25, oficer szkoły podchor.
Giżycki Kazimierz, porucznik Szk. Wojsk.
Giżycki Kazimierz 1 p. ułanów W. Szk. Woj.
Gliński Aleksander, lat 29, student (Królewska 9)
Gątkowski Michał, por. (w orginalnym tekście: Gontkowski Michał, por. sprostowanie nadesłane do redakcji przez
wnuka w/w)
Grabowski, szer 67 p.p.
Grabowski Bronisław
Grabowski Władysław
Grudziak Franciszek, lat 25, kapr. 71 p.p.
Grudziak Franciszek, lat 25, kapr, l p. łączn.
Guba Stanisław, lat 38, piaskarz (wieś Tarnów)
Harrakówna Leokadia Waleria, lat 28 (Smoleńska 17)
Haubka Karol, strzelec
Hauptman Dawid, szer. 36 p.p.
Ilko, szwol. 1 pułku
Iwan Jan, lat 22, kapr. 37 p.p.
Iwanow Teodor, szer.
Jakubowicz Joachim, szwol. 1 pułku
Jarmuszewski Edward (Towarowa 25)
Jastrzębski Edward, kapr. 1 pułku strz. konnych
Jaśkiewicz, lat 14 (Grójecka 100)
Kabat Marianna, lat 42 (Czerniakowska 156)
Kaliwoda Wincenty, lat 23, ułan 11 pułku.
Kałman Szurka, lat 25, szer. 37 p.p.
Kaszraszyński Józef, szer. 57 p.p.
Kaufman Dawid, lat 12 (Wołyńska 19)
Klajnert, szer. 10 p.p.
Kobra Stanislaw, podchor. 1 komp.
Komisarow Władysław
Kowalczyk Bolesław, szer. 10 p.p.
Kowalek Bolesław, lat 23, szer. 22 p.p.
Koziełło Konstanty, major 1 pułku lotn.
Kucia Bolesław, szer.
Kudliński Kazimierz, szwol. 1 pułku
Kufel, plut 58.p.p.
Kulpicki, szer. 71 p.p.
Kuszel W., z 58 p.p.
Lachowski Stanisław
Legin Mikołaj, plutonowy podchor. szk.ofic.
Lesiak Jan, lat 35, robotnik (Zabrańska 35)
Leśniewicz Władysław, lat 25, szer. 10.p.p.
Lewandowski Henryk, lat 22, szer. 1 pułku saperów,
Lomeranc Józef, szer. 71.p.p.
Marszałkowski Karol, szer.
Masłowski Bernard, szer. 1.p. legj.
Matczakowski Bogusław, plut. 1 pułku szwol.
Matjasek Józef
Mazurkiewicz Tadeusz, podp. szkoł. ofic.
Medwicki Antoni, z of. szk. inż. i sap.
Medwicki Antoni, oficer. Szk. inż.
Moskalak Jan, szer. 37 p.p.
Moszkiewicz, szer. 57 p.p.
Mysznerowa Leosia, lat 58 (Czerniakowska 74)
Mowczak Władysław, lat 16, praktykant rusznikarski (11 Listopada 44)
Nadrowski Lucjan, kpt. 22 p.p.
Nadrowski Łucjan, lat 27, kpt. 21 p.p.
Nakurasz, szer. 10 p.p.
Niekraziewicz, kpt. 1 pułku lotników
Nogaczewski, lat 22, z 36 p.p.
Nossek Ryszard, por. pilot 2 pułk. lotn.
Nowacki Stanisław, st. szer. 37 p.p.
Odrzywołek Władysław, lat 23, szer. 21. p.p-.
Olchowicz Szczepan, por.
Olechowski Leon, brukarz (Czerniakowska 185)
Olszeński Zdzisław, st. szwol. 1 pułku
Osipow Leonard, szer.
Pasternak Ludwik, lat 17 (Polna 1), stajenny na wyścigach
Patera Stefan, lat 27, woźny (Al. Jerozolimskie 32)
Pawluk Kazimierz, szer. 15 p.p.
Pękala Bronisław (Nowomiejska 27)
Piotrowski Zygmunt (Pańska 82)
Piskorski Wiktor, lat 35, szlifierz (Koszykowa 37)
Piskorski Wiktor, pracownik fabryki „Formiarz”
Pomorski Michał, por. 1 p. art. przeciw. lotn.
Popławski Ryszard, porucznik
Przewłodzka Eugenia, lat 15 (Przemysłowa 34)
Przeworowski Jan, szer. 58 p.p.
Ratajczak Aleksander, lat 23, szer. 57 p.p.
Ratajski Edward, referent M.K.Z.
Rejs Wawrzyn, szer. 57 p.p.
Renczarski Kazimierz (Towarowa 42)
Rok, szer 57 p.p.
Rose Stanisław, plut. 1 pułku szwoleżerów
Rosław Wiktor (Radzymin)
Rozenkower Boruch, lat 17, krawiec (Złota 48)
Rudczyk Władysław, lat 25, strażak IV oddz. Straży ogniowej
Rudnicki Włodzimierz (Nowowiejska 24)
Rupiński Władysław, lat 21, szer. 71 p.p.
Rutkowski Jan (Koszykowa 51)
Rutkowski Roman, podchor. 3 komp.,
Saderski Michał, plut. 57.p.p.
Samowski Antoni, szer. 13 p.p.
Sawicki Henryk (Fabryczna 28)
Sawicki Julian (wieś Chumal, pow. Kozienicki)
Siemieniak Zofia (Czerniakowska 169)
Siemiński Jan, lat 16 (Górska 25, Siedlce)
Sikora Franciszek, lat 23, szer. 1 pułku legjon.
Skoczkiewicz Stefan (Złota 37)
Słowik (Czerniakowska 145)
Smoleński Ireneusz (Mokotowska 18)
Sobierański Stanisław
Socha Wacław, lat 35, giser (Konopacka 4a)
Sokół Bolesław, syn buchaltera
Sosnowski Bolesław
Stachowski Wincenty, kapr. 58 p.p.
Steczuk Wacław, szwol. 1 pułku
Stelmasiak, por. l pułku lotn.
Stelmasztuk Sidor, szer. 71 p.p.
Struczewski, szwol. 1 pułku
Suchocki Jan, sierż.
Sumiak Piotr
Szalabka Wasyl
Szalas Eugeniusz, malarz
Szatkowski, szwol 1 pulku
Szmidt Ludwik, lat 19, robotnik, (Towarowa 25)
Szymański Antoni, kpt.
Szymański Antoni, rotmistrz 1 pułk,, szwol. samoch. panc.
Szymański Bolesław, lat 24, plut. 31 p.p.
Szymański Ksawery
Szymański Michał
Szymański Michał
Ślurczyński Karol, szer. 71 p.p.
Świgoń Stanisław, szer.
Taborek Tadeusz (Czerniakowska 168)
Tatar Stefan, lat 28, st. wachmistrz 1 pułk. szwol.
Tomaszewska Anna, lat 45, dozorczyni domu przy Pięknej 10
Tonderski Bronisław (Kawęczyńska 8)
Wąszewski Stanisław
Węgłowski Józef, st. sierż. 58 p.p.
Więckowski Józef, lat 27, wachmistrz 1 pułku szwol.
Widziński Aleksander
Wiśniewski Stanisław, szer.
Wnorowski Józef, kanonier I dywizji artylerii
Wnorowski Józef, lat 20, kanonier 1 D.A.
Wolfram, szer. 36 p.p.
Wołoszyn Jan, szwol. 1 pułku
Woźniak, wachmistrz 1 d. sanit.
Woźniak Stanisław, 1.D.O.K.
Woźniak Władysława (wieś Węgrajn, pow. Koński)
Wójcik Jan (Raszyńska l8)
Wydrych
Wydrych Stanisław
Zauermann Adolf, lat 31, (Twarda 45)
Zieliński Jakub (Piękna 38)
Ziembowicz Stanisław sierż. przyb. szwadr.
Ziomek Jan (Al. Jerozolimskie 93)
Żyliński Kazimierz, lat 21, student politechniki
Żywicki Eugeniusz, lat 22, szer. 1.p.wojsk łączn.
Lista powyższa obejmuje 192 osoby. W tym jest chyba kilka powtórzeń (Bigos Stefan, Działowski Szlama, Giżycki Kazimierz, Grabowski, Grudziak Franciszek, Medwicki Antoni, Nadrowski Lucjan vel. Łucjan, Piskorski Wiktor, Szymański Michał, Wnorowski, Wydrych Stanisław). Nie jest to pewne, bo informacje dodatkowe nie są identyczne, ale możliwe. Umniejszałoby to tę listę do minimum 183 osób.
Ponadto spis z Kuriera Poznańskiego podaje następujące dodatkowe informacje o zabitych:
Pierwsza lista zabitych:
Szpitale wojskowe:
16 szeregowych, których nazwisk nie zdołano ustalić
Szpital Mokotowski:
Szeregowiec niewiadomego nazwiska z samochodów pancernych
Szpital Dzieciątka Jezus: :
Szeregowiec niewiadomego nazwiska, podchorąży szkoły oficerskiej
Cywile - trzech mężczyzn niewiadomego nazwiska, w tej liczbie chłopiec około lat 14.
Jedna kobieta niewiadomego nazwiska, lat ok.15.
Szpital Św. Rocha:
Dwóch mężczyzn niewiadomego nazwiska
Szpital Św. Ducha
Kapral 36 p. p. niewiadomego nazwiska
Druga lista zabitych
Klinika położnicza przy Szpitalu Dzieciątka Jezus
Mężczyzna niewiadomego nazwiska, lat ok. 50, przy którym znaleziono kwit Kasy Chorych na nazwisko Stanisław Beńka
Żydówka niewiadomego nazwiska, lat ok. 35.
Trzecia lista zabitych
Szpital Dzieciątka Jezus:
N.N. ułan 11 pułku
N.N. Kobieta lat ok. 25
Pogotowie Ratunkowe:
N.N. mężczyzna lat ok. 25.
Szpital Św. Ducha:
N.N. mężczyzna
Kostnica przy szpitalu Dzieciątka Jezus:
Dwóch szeregowców nieustalonego nazwiska
Czterech mężczyzn nieustalonych nazwisk
Dwie kobiety nieustalonych nazwisk w wieku po 25 lat.
Do godz. 2. po południu znajdowało się w tej kostnicy 48 trupów.
Przy jednym ze zmarłych cywilów znaleziono legitymację nr. 306 państwowej szkoły budownictwa (Wspólna 81) wydana dnia 10.10.1925 na nazwisko Józefa Kurkowskiego
Ogółem w prosektorium znajduje się 26 trupów.
Filia szpitala Mokotowskiego, Zakroczymska 6:
Mężczyzna cywilny N.N.
Szpital Ujazdowski:
38 trupów nieustalonych nazwisk
Szpitał św. Rocha:
N.N. szer.
Dodatkowa lista zabitych
B. filia szpitala I Okręgowego (Pokorna 12):
9 wojskowych niewiadomego nazwiska
5 mężczyzn i 4 kobiety niewiadomych nazwisk
Ogółem do kostnicy tegoż szpitala przywieziono z pola walki oraz z lotniska Mokotowskiego 48 poległych ofiar, które przewieziono bezpośrednio na cmentarz wojskowy.
W sumie jest to 219 trupów. Nie jest wykluczone, że liczby zbiorcze obejmują osoby wymienione, imiennie lub nie, uprzednio.
Reasumując Kurier Poznański podaje w dniu 21 maja, że „Ogólna liczba zabitych od początku walk wynosi 237 osób zabitych i 1000 rannych”.
Oczywiście niektórzy z rannych mogli jeszcze umrzeć od ran po tej dacie.
W miarę dostępności przy wojskowych podano stopień wojskowy, a przy cywilach adres.
Cywile to niekoniecznie przypadkowe ofiary. Jak podaje naoczny świadek wydarzeń (Polonia nr. 138 z 20.V.1926 – pismo Wojciecha Korfantego wychodzące na Śląsku) wojska Piłsudskiego rozdawały broń cywilom, zachęcając ich do uczestnictwa w walkach. Autor tej relacji był naocznym świadkiem, jak 14-latek postrzelił żołnierza, a ten widząc dzieciaka nie odstrzelił. Były też na ulicach Warszawy socjalistyczne pochody na cześć Piłsudskiego.
Dodam, że w Kórniku, na tablicy pamiątkowej na frontonie kościoła, wspomniany jest Wincenty Antkowiak jako ofiara 1926 r, „W walkach o praworządność”. Był kapralem 8 komp. 58 pułku piechoty. Jest to zapewne ta sama ofiara wymieniona powyżej jako Wincenty Antkowicz. Zginął on na lotnisku, mógł więc być też w tej liczbie 48 poległych przewiezionych bezpośrednio na cmentarz. Takich pomyłek w powyższym spisie może być więcej.
Jeżeli ktoś wie z informacji rodzinnych lub innych o dodatkowych ofiarach to będę wdzięczny za wiadomości – chciałbym skompletować listę ofiar.
Według historyków w Zamachu Majowym zabitych zostało 379 osób (w tym 164 osoby cywilne) i 920 było rannych (Bolesław Woszczyński, ˝Wypadki majowe 1926 r. w liczbach˝ - ˝Najnowsze dzieje Polski 1914-1939˝, 1966, zeszyt X, str. 239 (cytuję za Andrzejem Garlickim, ˝Przewrót majowy˝, Czytelnik, 1979, str. 269). Nieco niższe liczby podaje emigracyjny piewca zasług Piłsudskiego Wacław Jędrzejewicz (˝Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935˝, tom 2, Polska Fundacja Kulturalna, Londyn, 1986, str. 226) - 330 zabitych, w tym 136 cywilów oraz 582 rannych wojskowych - dla cywilów danych brak.
Dziwne, że nadal nie znamy dokładnej liczby, a lista imienna jest tak niekompletna.
OPOKA W KRAJU 76(97)
Kórnik wrzesień 2011
Wydawnictwo seryjne Ligi Rodzin, ukazujące się w nieregularnych odstępach czasu
pod redakcją Macieja Giertycha
Adres: os. Białoboka 4, 62-035 Kórnik
Nadesłał: Ryszard
