Zmarł w Warszawie Jan Ludwik Popławski. Od 1886 roku był publicystą pisma Głos wśród którego z czasem zgromadził środowisko złożone z narodowców. Następnie poświęca się od 1895 roku wydawaniu Przeglądu Wszechpolskiego,a od 1896 roku skierowanego do ludności wiejskiej czasopisma Polak. Jako pierwszy rozwinął polską idee zachodnią. Uważał za niezbędne dla polskiej niepodległości powrót do polski Śląska, Wielkopolski, a szczególnie Pomorza.
Biografia J. L. Popławskiego
Jan Ludwik Popławski (1854-1908) - twórca myśli zachodniej
„to, co najlepsze w zakresie polskiej myśli politycznej wyrosło z ziaren przez Popławskiego zasianych”
Roman Dmowski (15 III A.D. 1908)
Jan Ludwik Popławski urodził się 17 stycznia 1854 r. w rodzinnym majątku Bystrzejowice pod Lublinem (obecnie powiat świdnicki). Był synem Wiktora i Ludwiki z d. Ponikowskich. W domu Popławskich panowała patriotyczna atmosfera. Pierwsze nauki Jan Ludwik pobierał w rodzinnym domu, a w 1866 rozpoczął edukację w lubelskim gimnazjum. Zaledwie po trzy letniej nauce został z niego relegowany z tzw. wilczym biletem. Przyczyną wydalenia była awantura z nauczycielem Dracem, którego powszechnie uważano za szpiega. J. L. Popławski mając raz na zawsze zabroniony wstęp do szkół średnich, samodzielnie przygotował się do matury, którą zdał eksternistycznie w 1872 r. W 1873 r. rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Warszawie. W 1877 r., wraz z Adamem Szymańskim założył i prowadził tajną organizację młodzieżową „Synowie Ojczyzny”, która była powiązana z galicyjską Konfederacją Narodu Polskiego. Wspomnianą organizację uznaje się za pierwszą po 1863 r., konspirację, która miała na celu przygotowanie struktur w Kongresówce pod powstanie antyrosyjskie. Ów powstanie miałoby wybuchnąć dopiero podczas wojny pomiędzy zaborcami. Z odezwy przez nich wydanej, wynikało, iż planowane powstanie przybrałoby charakter „wszechpolski” tj. międzyzaborowy.
Za działalność konspiracyjną Popławski wraz z grupą ponad 30 osób został 30 kwietnia 1878 r. aresztowany, po czym został osadzony w Cytadeli Warszawskiej. 8 stycznia 1879 r., wyrokiem administracyjnym został skazany na zesłanie na Syberię do guberni wiackiej (stąd wynikają podpisy na części jego artykułów „Wiat”, „Wiatko”, „V-t”). Dzięki staraniom rodziny w lutym 1882 r., został ułaskawiony, a w czerwcu tegoż roku był już w Warszawie. W następnym roku podjął pracę w wydawanym przez Aleksandra Świętochowskiego postępowym tygodniku „Prawda”. W „Prawdzie” pisał o problematyce gospodarki rolnej, polityce i dał się poznać jako krytyk literacki. Gabriela Zapolska za recenzję „Akwareli” pozwała Popławskiego do sądu, uznając recenzję swojego dzieła za potwarz. Popławski sprawę przegrał. W swoim dorobku ma na koncie także przetłumaczenie wielu książek m.in. z angielskiego i francuskiego.
"Głos", Liga Polska
Jan Ludwik Popławski po nieporozumieniach z Świętosławskim wraz ze swoim szwagrem Józefem Karolem Potockim i grupą przyjaciół założyli tygodnik kulturalno-społeczny i polityczny „Głos”, którego pierwszy numer wyszedł z datą 2 października 1886 r. w Warszawie. Pojawienie się „Głosu”, niektórzy uznają za narodziny ruchu wszechpolskiego. Popławski postulował tworzenie - „ponad kordonami granicznymi zaborców” – „jedności plemiennej”. Z powodów panującej cenzury pod tym odwołującym się do struktury plemiennej terminie kryło się wezwanie do narodowej jedności. Jan L. Popławski w swojej publicystyce eksponował lud - przede wszystkim wiejski, albowiem stanowił on ponad 70 proc. ówczesnej ludności polskiej. Wykazał, iż bez oświaty i cywilizacyjnego awansu lud, nie stanie się w pełni wartościową częścią narodu. Leon Świerczyński – lubelski działacz Sekcji Młodych SN w 1936 r. o Popławskim pisał: „Popławski, mimo że sam wychodził ze szlacheckiego rodu, pokochał lud. Wiedział doskonale, że lud polski jest fundamentem przyszłej Odrodzonej Polski (...) Dlatego też, Popławski wraz z Dmowskim postanowili pracować nad podniesieniem oświaty i uświadomieniu mas ludowych”.
Od początku związany był z konspiracją narodową. W 15 grudnia 1887 r. na zamku Hilfikon (koło Zurychu) Zygmunt Miłkowski (ps. Teodor Tomasz Jeż) powołał Ligę Polską, jako konspiracyjną organizację posiadającą niepodległościowe ambicje. Krajowym Komisarzem LP został Jan Ludwik Popławski. „Szeregi tej organizacji – pisał Jędrzej Giertych – w kraju zapełniły się przede wszystkim zwolennikami Popławskiego i Dmowskiego i czytelnikami „Głosu” i to dla nich organizacja ta stała się narzędziem zorganizowanego, politycznego działania, zwróconego równocześnie przeciwko wszystkim trzem państwom zaborczym”. Będąc Komisarzem Ligi Popławski na łamach „Głosu” rozpoczął batalię ideową na kilku kierunkach. Autorka noty biograficznej Popławskiego - Teresa Kulak wymienia: 1) Przeciwko Polakom w Poznańskiem i na Pomorzu sprzedających swoje majątki niemieckim kolonizatorom; 2) z polityczną myślą zarówno romantyków i pozytywistów - „... reakcja przeciw pozytywizmowi – pisał prof. Roman Rybarski – która przejawiała się w kierunku narodowym, była reakcją przeciw małości celów, przeciw lękowi, nie pozwalającemu wysuwać wielkich idei w polityce narodowej (zob. J. L. Popławski „Obniżenie ideałów”, „Głos”, 1:1887 – przyp. RD) (...) Jednakże kierunek narodowy – kontynuował Rybraski – nie był nawrotem do romantyzmu. Ogarnął całą rzeczywistość polską, poddał ją trzeźwej ocenie. Nie upajał się pięknymi hasłami, wywieszanymi od święta lecz uczył obowiązku pracy codziennej – także i . Poddał krytycznej ocenie naszą przeszłość, wady naszego charakteru narodowego. Postawił ideał , zdolnego do życia i walki w tych warunkach życiowych”; 3) nie tracąc zainteresowania ziemiami wschodnimi, zwracał uwagę szczególnie na zachód. „Wolny dostęp – pisał Popławski – do morza, posiadanie całkowicie głównej arterii wodnej kraju – Wisły, oto warunki konieczne prawie istnienia naszego (...) Nasi politycy marzą jeszcze o Wilnie i Kijowie, ale o Poznań mniej dbają, o Gdańsku zapomnieli prawie zupełnie, a o Królewcu i Opolu nie myślą zgoła”. W 1925 r. Roman Dmowski pisał: „Człowiekiem, który otworzył oczy naszemu pokoleniu na znaczenie ziem zaboru pruskiego dla przyszłości Polski, który jasno widział, że bez tych ziem możemy być tylko słabym, uzależnionym od sąsiadów, stopniowo topniejącym narodkiem, w którego nieocenionych i po dziś dzień niedocenionych pismach politycznych ta myśl przejawia się nieustannie – był Popławski”. Postulował odzyskanie przez Polaków obszarów nad Odrą i Bałtykiem. W 1891 r. zorganizował obchody 100. rocznicy uchwalenia konstytucji 3 Maja. Trzy lata później po manifestacji ku czci Kilińskiego władze carskie zamknęły „Głos” oraz dokonali aresztowań ludzi związanych z tym periodykiem. Popławski po raz kolejny w sierpniu 1894 r. został osadzony w Cytadeli, tym razem przebywał tam 13 miesięcy. Po zwolnieniu przedostał się do Lwowa.
„Przegląd Wszechpolski”, Liga Narodowa
Wśród krajowych działaczy Liga Polska nie spełniała swoich oczekiwań. Roman Dmowski, przy akceptacji Jana Ludwika Popławskiego, przedstawił swój projekt reorganizacji Ligi, w wyniku czego powołano do życia Ligę Narodową, co nastąpiło 1 kwietnia 1893 r., i przeniesienia władz z emigracji na ziemie polskie. Po przybyciu do Galicji rozpoczął prace w założonym przez Romana Dmowskiego „Przeglądzie Wszechpolskim” – piśmie teoretyczno ideologicznym Ligi Narodowej. J. L. Popławski do 1905 r. wraz z Dmowskim razem wydawali „Przegląd”, z tym że samodzielnie go redagował w latach 1897-1901. Najbardziej znane był cały szereg felietonów Popławskiego „Z całej Polski” podpisanych „Jastrzębiec” (herb rodowy Popławskich), w którym to cyklu prezentował program wszechpolski (czyt. trójzaborowy). Jako komisarz LN współorganizował Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe w Galicji. Obok publikacji w „Przeglądzie Wszechpolskim” Popławski pisał i współtworzył pisma adresowane dla mas ludowych jak: „Polak” i „Ojczyzna”, oraz endecki dziennik wychodzący we Lwowie „Wiek XX” (1901-1902), a następnie „Słowo Polskie” gdy ten tytuł został przejęty przez narodowych-demokratów. W swojej publicystyce Popławski propagował ideę solidaryzmu narodowego. Teresa Kulak pisała: „Naród pojmował Popławski jako historycznie wytworzoną zbiorowość wszystkich warstw społecznych, związaną jednością pochodzenia, języka i religii, tradycji historycznej i więzów politycznych przedrozbiorowej Polski. W jego myśli politycznej naród był zatem kategorią historyczną i traktowany był jako społeczny organizm, obdarzony świadomością polityczną, poczuciem wewnętrznej jedności i – podobnie jak organizm ludzki – posiadał uczucia i ideały, indywidualność i charakter”. W kwestii szans na uzyskanie własnej państwowości Popławski pisał: „odzyskanie niepodległości Polski może być jedynie wynikiem wojny czy to pomiędzy mocarstwami zaborczymi, czy też pomiędzy jednym lub dwoma z nich a innymi państwami, i skombinowanego z tą wojną powstania narodowego, tak silnego, żeby następnie musiano się z nim liczyć”. W latach 1901-1903 sformułował program terytorialny przyszłej Polski w dwóch wariantach realnych (pesymistycznym i optymalnym) jak również i perspektywicznym – związanym z naszymi aspiracjami mocarstwowymi – „Kraj pomiędzy Odrą i Dnieprem, pomiędzy Bałtykiem i Karpatami a morzem Czarnym przedstawia odrębną całość, spójną wspólnością warunków terytorialnych, interesów ekonomicznych wreszcie tradycji historycznych”. W 1906 r., przybył do Warszawy gdzie pomagał w kampanii wyborczej do Dumy i wydawał „Gazetę Polska” – pierwszy w Kongresówce dziennik endecki, będąc jego redaktorem politycznym. W 1907 r. zaczął ciężko chorować – okazało się że cierpiał na raka gardła, odsunął się od pracy dziennikarskiej, a także nie został ponownie wybrany w 1907 r. do Komitetu Centralnego LN. Zmarł 12 marca 1908 r., pochowany został na warszawskich Powązkach 15 marca.
15 czerwca 1884 r. poślubił Felicję z Potockich, z którą miał dwoje dzieci: Janinę i Wiktora (znany krytyk literacki).
Uroczystości 20. rocznicy śmierci
Uroczystości ku czci Popławskiego w 20. rocznicę śmierci zorganizowali „Młodzi” Obozu Wielkiej Polski 28 października 1928 r. w Warszawie. Uroczystości poprzedziła Msza Św. w warszawskim Kościele Zbawiciela, którą odprawił i okolicznościowe kazanie wygłosił ks. poseł Marceli Nowakowski. Po czym, na kamienicy przy Jerozolimskich 20 została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa:
„Tu mieszkał i zmarł
Jan Ludwik Popławski
1854 V1908
Pisarz, mąż stanu
Narodu Polskiego, myśl i pracę
polityczną organizował
drogę do niepodległości Mu
wskazał”
Następnie zebrani przeszli na cmentarz, gdzie na grobie Popławskiego złożyli wieńce. Ostatnim akordem uroczystości była sesja w sali Rady Miasta, na której przemawiali m.in.: Jan Jodzewicz, senator Jabłonowski, Jan Mosdorf i Jan Rembieliński.
autor Rafał Dobrowolski - Nowa Myśl Polska nr 3 (123) 18.01.2004. s. 16
