Warto przeczytać

Z ks. Kazimierzem F. Papciakiem SSCC rozmawia Bożena Rojek

Prywatny przedsiębiorca, prowadząc działalność gospodarczą, korzysta z różnych form marketingowych. Jedną z nich jest współpraca z zewnętrznymi pośrednikami, którzy są wynagradzani w formie prowizyjnej. Ma również prawo obdarowywania swoich kontrahentów i partnerów w biznesie upominkami i gadżetami, będącymi wyrazem wdzięczności lub dobrej woli. Z podobnych pobudek uczeń na zakończenie nauki może wręczyć nauczycielce kwiaty, a pacjent po wyjściu ze szpitala lekarzowi bombonierkę. I nie ma w tym nic niestosownego. Takie gesty i praktyki świadczą tylko o klasie i kulturze osobistej tych ludzi. Ale czy zawsze tak jest? Czy tego typu zachowania nie przeradzają się czasem w sposób na swoiste „pozyskiwanie względów” osób bardziej wpływowych i wyżej stojących w hierarchii społecznej bądź zawodowej? Jak wyznaczyć jasną granicę, gdzie kończy się etyczne postępowanie, a zaczyna coś nagannego?
Granicę, czy postępowanie jest etycznie dobre wyznacza moment przekazania prezentu lub gratyfikacji i intencja, jaka temu przyświeca. Drobne, umowne podarunki takie, jak: kwiaty, bombonierka, pióro wręczone z wdzięcznością po jakimś zdarzeniu, w ramach docenienia fachowości czy jako wyraz podziękowania za współpracę, świadczą istotnie o wysokiej kulturze i dobrej woli osoby obdarowującej. Jednakże ten gest musi pojawić się post factum, a nie wcześniej, i nie może mieć absolutnie wpływu na podejmowane decyzje.

Ważne jest także, aby umieć zachować umiar. Upominek musi być po prostu adekwatny do sytuacji, a więc konieczna jest w takim przypadku mądra roztropność. Z doświadczenia wiem, że często nie jest ważne, co się otrzymuje. Szczerość intencji obdarowującego i uśmiech na jego twarzy mogą sprawić obdarowanemu o wiele większą radość niż sam prezent. Warto również uwzględnić, czy nie dojdzie do kolejnych relacji z daną osobą, bo wtedy wystawny upominek może mieć wpływ na przyszłe działanie obdarowanego. Wówczas też mogą pojawić się znamiona przekupstwa awansem. Nie można przewidzieć wszystkich bardzo powszechnych sytuacji, ale wspomniana mądra roztropność jest tutaj dobrym doradcą.

Inaczej wygląda to w przestrzeni publicznej. Dość często w życiu społecznym daje się zaobserwować wykorzystywanie stanowisk do osiągnięcia korzyści materialnych i niematerialnych. Mamy wtedy do czynienia z korupcją, która przejawia się w takich formach, jak: łapownictwo, przekupstwo, zakup zamówień i kontraktów, faworyzowanie, protekcja, nepotyzm, kumoterstwo, kupczenie wpływami. Korupcja jest nadużyciem kredytu zaufania, otrzymanego od społeczeństwa i wykorzystaniem go ostatecznie przeciw społeczeństwu. Narusza to prawa społeczne i ekonomiczne nie tylko ludzi biednych i słabych, ale zwłaszcza uczciwych, prawych i wrażliwych na krzywdę społeczną. Tak więc korupcja uderza bezpośrednio w sprawiedliwość, dobro wspólne i zasady społeczne, które stoją u podstaw budowania zdrowego społeczeństwa.

Z raportu największej na świecie organizacji zwalczającej zachowania korupcyjne w życiu publicznym Transparency International wynika, że Polska jest postrzegana jako najbardziej skorumpowane państwo Unii Europejskiej. Korupcja najbardziej uwidacznia się w polityce, jednak korzyści majątkowe najczęściej wręcza się w służbie zdrowia. Według ekspertów, najbardziej narażeni na uczestnictwo w praktykach korupcyjnych są przedsiębiorcy i właściciele firm. Dotyczy to zarówno korupcji biernej (odbieranie), jak i czynnej (dawanie).

Obserwacja polskiego społeczeństwa pokazuje, że przekupstwo nie tylko utrwaliło się w naszej świadomości, ale jego powszechność sprawiła, że wyraźnie zmalało społeczne potępienie tego zjawiska. Łapówkową mentalność wynieśliśmy jako balast po socrealizmie, gdzie ponoć najgorszą karą, po karze śmierci, było dożywotnie pozbawienie… znajomości.

Tzw. „twarda” korupcja, tj. afery finansowe z udziałem osób na wysokich stanowiskach i przekupstwo na dużą skalę budzą jednak w naszym społeczeństwie wielkie zbulwersowanie. Postawa przyzwolenia dotyczy głównie tzw. „miękkich” form korupcji takich, jak: drobna łapówka, pośrednictwo, protekcjonizm. Często tłumaczymy sobie, że przecież jakoś to życie trzeba ciągnąć i w ten sposób łatwo rozgrzeszamy się, zapominając, że przez przekupstwo łamiemy przecież podstawowe zasady społeczne, a szczególnie sprawiedliwość.

Warto nadmienić, że w Katechizmie Kościoła Katolickiego, będącym oficjalną wykładnią doktryny wiary i zasad moralności, niewiele znajdziemy na temat korupcji. Jeśli ktoś zainteresowany jest szerszą interpretacją tego zjawiska, powinien sięgnąć po Kompendium Nauki Społecznej Kościoła, wydane przez Papieską Radę Justicia et Pax.

Z Katechizmu Kościoła Katolickiego

Art. 2409. Wszelkiego rodzaju przywłaszczanie i zatrzymywanie niesłusznie dobra drugiego człowieka, nawet jeśli nie sprzeciwia się przepisom prawa cywilnego, sprzeciwia się siódmemu przykazaniu. Dotyczy to: umyślnego zatrzymywania rzeczy pożyczonych lub przedmiotów znalezionych, oszustwa w handlu (Pwt 25, 13-16), wypłacania niesprawiedliwych wynagrodzeń (Pwt 24, 14-15; Jk 5,4), podwyższania cen wykorzystującego niewiedzę lub potrzebę drugiego człowieka (Am 8, 4-6).

Są moralnie niegodziwe: spekulacja, która polega na sztucznym podwyższaniu ceny towarów w celu osiągnięcia korzyści ze szkodą dla drugiego człowieka; korupcja, przez którą wpływa się na zmianę postępowania tych, którzy powinni podejmować decyzje zgodnie z prawem; przywłaszczanie i korzystanie w celach prywatnych z własności przedsiębiorstwa; źle wykonane prace, przestępstwa podatkowe, fałszowanie czeków i rachunków, nadmierne wydatki, marnotrawstwo. Świadome wyrządzanie szkody własności prywatnej lub publicznej jest sprzeczne z prawem moralnym i domaga się odszkodowania.

Za: http://nowezycie.archidiecezja.wroc.pl/numery/072009/08.html