Nie publikowane dotąd dokumenty, jakie Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski przekazał KAI obejmują lata 1945–1964. Pierwszy dotyczy budynków zabranych w tym okresie 19 spośród 25 diecezji. Drugi zawiera sumaryczny wykaz budynków skonfiskowanych w tym okresie zgromadzeniom zakonnym, z podziałem na zakony męskie i żeńskie. Dokumenty dotyczą terenów Polski centralnej oraz ziem zachodnich – nie obejmują olbrzymiej skali zaboru dóbr kościelnych na polskich ziemiach wcielonych bezpowrotnie do ZSRR.
Kościół w granicach PRL-u, na terenie 19 diecezji został pozbawiony – wedle odnalezionych dokumentów – 3356 budynków, nie biorąc pod uwagę zabudowań gospodarczych. Jeśli chodzi o przeznaczenie, to wśród zabranych obiektów znajdowało się m. in.:
– 490 szkół i przedszkoli,
– 278 kaplic i miejsc sprawowania kultu,
– 398 domów katechetycznych, parafialnych i rekolekcyjnych,
– 71 burs i internatów,
– 136 domów dziecka,
– 57 domów starców,
– 1117 domów mieszkalnych.
Zdecydowana większość wymienionych obiektów służyła wykonywaniu przez Kościół misji na rzecz społeczeństwa, głównie w zakresie charytatywnym i edukacyjnym.
Warto przypomnieć, że na skutek 21 lat działalności Komisji Majątkowej Kościół katolicki odzyskał zaledwie 490 budynków. Kościelnym osobom prawnym przekazano w tym 9 przedszkoli, 8 szkół podstawowych, 18 szkół ponadpodstawowych, 8 domów dziecka, 10 domów pomocy społecznej, 19 szpitali oraz 15 innych obiektów służby zdrowia.
Biorąc pod uwagę fakt, że przytoczone dane dotyczące zaboru kościelnego mienia dotyczą tylko 19 diecezji, przyjąć można, że w latach 1945-1964 skonfiskowano kościelnym osobom prawnym ponad 4 tys. budynków. Łatwo więc wyliczyć, dodając szacunkowe dane z pozostałych diecezji, że po 1989 r. zwrócono Kościołowi zaledwie ok. 12 proc. skonfiskowanych budynków.
Ponadto na skutek decyzji Komisji Majątkowej Kościołowi katolickiemu wypłacono odszkodowania w wysokości 143, 5 mln zł., ale Komisja w swym sprawozdaniu opublikowanym 2 marca br. nie podaje jaka część z tej sumy jest rekompensatą za utracone budynki a jaka za ziemię rolną bądź lasy.
Jeśli chodzi o diecezje to odnaleziony dokument zawiera podział na konfiskaty przeprowadzone przed i po 1956 r. 19 spośród 25 diecezji straciło w sumie 2078 budynków (poza gospodarczymi). W Polsce centralnej znacznie więcej w okresie stalinowskim: 520 a 168 po 1956 r. Inaczej sytuacja kształtowała się na ziemiach zachodnich, gdzie do 1956 r. zabrano Kościołowi 134 budynki, a w latach 1956-1964 – 245. Wynika stąd, że „odwilż październikowa” wyhamowała walkę z Kościołem na terenach Polski centralnej, natomiast w diecezjach położonych na ziemiach poniemieckich uległa ona wówczas intensyfikacji. Ponadto skonfiskowano 911 budynków w diecezji warmińskiej, ale dokument nie podaje dokładnej daty zaboru.
Istniejące dane pokazują, że najbardziej poszkodowaną diecezją w Polsce centralnej była archidiecezja poznańska (384 skonfiskowane budynki), a po niej archidiecezja warszawska (162). W innych diecezjach tego regionu konfiskowano po 20 – 40 budynków.
Na ziemiach zachodnich jeśli chodzi o skalę zaboru budynków przoduje diecezja warmińska – 991, na drugim miejscu jest administratura apostolska z siedzibą w Opolu – 210, na trzecim gorzowska – 139.
Jeśli chodzi o własność diecezjalną, to odnalezione dane wskazują, że wśród budynków najwięcej zabrano domów mieszkalnych. W Polsce centralnej 275 a na ziemiach poniemieckich 626. Na drugim miejscu są domy parafialne, rekolekcyjne i katechetyczne. W Polsce centralnej – 152 a na ziemiach odzyskanych – 398. Szkół i przedszkoli odebrano diecezjom w Polsce centralnej – 28 a na ziemiach zachodnich - 38. Szpitali i sanatoriów odebrano diecezjo w Polsce centralnej 5, a na ziemiach zachodnich – 10.
Dokument dotyczący konfiskaty budynków należących do zgromadzeń zakonnych pokazuje, że środowiska zakonne starano się pozbawić przede wszystkim prowadzonych przez nie dzieł charytatywnych i edukacyjnych. Stąd zabrano 333 budynki, w których znajdowały się przedszkola: 327 zgromadzeniom żeńskim i 6 męskim. Skonfiskowano 117 domów dziecka należących do zgromadzeń żeńskich i 14 do męskich. Zabrano także 18 szkół podstawowych i 74 szkoły średnie. Ponadto zgromadzenia męskie utraciły 29 budynków, w których znajdowały się seminaria duchowne.
Olbrzymie konfiskaty dotyczyły szpitali prowadzonych przez zakony. Zabrano 63 szpitale należące do zgromadzeń żeńskich i 12 do męskich. Skonfiskowano też 52 domy starców należące do zgromadzeń żeńskich.
Ponadto Kościół utracił – jak wykazują szacunkowe wyliczenia – ok. 140 tys. hektarów ziemi, z czego w Polsce centralnej odzyskał 65, 5 tys. hektarów i 30 tys. ha na ziemiach zachodnich oraz rekompensatę i odszkodowania w wysokości 143, 5 mln zł. Aby wykazać pełen majątek skonfiskowany Kościołowi przez komunistyczne władze w okresie PRL, niezbędne są dalsze badania i kwerendy archiwalne.
Źródło: KAI
Za: http://www.piotrskarga.pl/ps,7216,2,0,1,I,informacje.html
