„Polityk o znaczeniu męża stanu”

A jednak doczekaliśmy się! Służby dyplomatyczne RP podjęły skuteczną interwencję przeciw szkalującemu Polskę niemieckiemu filmowi, który bił rekordy popularności u zachodnich sąsiadów. Na skutek interwencji naszych dyplomatów twórcy paszkwilu usunęli z niego szczególnie antypolskie sceny.

To wiadomość dobra. A teraz wiadomość zła. Było to dawno, ponad osiemdziesiąt lat temu – w 1927 roku, zaś dyplomaci polscy, o których mowa byli nieskorymi do składania „berlińskich hołdów” dyplomatami II Rzeczypospolitej; państwa rozumiejącego bardzo dobrze, jakie fatalne skutki może mieć systematycznie prowadzona, szkalująca Polskę i nasz naród propaganda.

Przypomnijmy, rzecz dotyczy bynajmniej nie czasów hitlerowskiej III Rzeszy, ale demokratycznej Republiki Weimarskiej (1919 – 1933). Elity polityczne i kulturowe nowych, demokratycznych Niemiec, powstałych na gruzach wilhelmińskiej Rzeszy różniły się między sobą w wielu sprawach, ale w jednej panowała między nimi pełna zgoda: nienawiść wobec Polaków i odbudowanego państwa polskiego. Od konserwatywno-narodowej prawicy poprzez liberałów do socjaldemokratów panowała jednolita opinia, że Polska to twór nienaturalny, „państwo sezonowe”, które wyrosło na „niemieckiej krzywdzie” (tutaj szczególnie mocno eksploatowano temat „pomorskiego korytarza” jak nazywano polskie Pomorze) i dlatego granica polsko-niemiecka jest „żywą raną” w ciele niemieckiego narodu, „płonącą granicą”.

Należy zauważyć, że tę retorykę podzielały również dwie najpoważniejsze siły polityczne, „antyestablishmentowe”, jawnie kontestujące fakt istnienia Republiki Weimarskiej: komuniści i narodowi socjaliści. Pod względem pogardy wobec polskości panował w demokratycznych Niemczech wyjątkowy, ponadpartyjny konsensus.

Jak już wspomniałem, jednym z tematów szczególnie często eksploatowanych przez propagandę była „płonąca” granica polsko-niemiecka. W tym kontekście chodziło o wytworzenie kilku naraz asocjacji. Po pierwsze, tymczasowości tej granicy (ciągle żarzący się konflikt). Po drugie, utrwalenie obrazu Polaków jako wichrzycieli, bandytów – przedstawianych najczęściej jako brudasów i lumpów. Tutaj odzywała się dawna, sięgająca czasów oświecenia, potem skwapliwie przejęta i rozwijana przez Prusaków w dobie zaborów, antypolska propaganda o tzw. polnische Wirtschaft jako synonimie bałaganu, niechlujstwa i brudu.

Te wątki były akcentowane w wysokonakładowej prasie niemieckiej, niemieckim radio i kinie już w pierwszych latach istnienia Republiki Weimarskiej, gdy trwał spór z Polską o Górny Śląsk (1919 – 1921). Lata dwudzieste XX wieku to złota dekada kina niemieckiego. O Berlinie mówi się jako o „europejskim Hollywood”. Należy jednak pamiętać, że nie był to tylko czas eksperymentowania z nowymi technikami filmowymi, ale również eksploatowania dobrze znanych tematów o „krzywdzie wersalskiej” i „polskiej nienawiści do wszystkiego, co niemieckie”.

Czytaj więcej: Polska dyplomacja z innego świata